Wyniki Ankiety

Intensywne, niestabilne związki

Jedynie co dziesiąta osoba wypełniająca ankietę nie powiązała borderline z możliwymi intensywnymi i niestabilnymi relacjami interpersonalnymi. Niestabilność w relacjach interpersonalnych, związki cechujące się burzliwością i dużą intensywnością są charakterystycznymi objawami zaburzenia osobowości borderline. Przyczyniają się do tego również takie mechanizmy występujące u osób z borderline, jak naprzemienna idealizacja i dewaluacja, lęk przed opuszczeniem, pragnienie bezwarunkowej miłości i akceptacji, „posiadanie bliskiego na wyłączność”. Większa wrażliwość na odrzucenie i unieważnienie u osób z BPD prowadzi często do kłótni, dystansowania się od osoby partnerskiej, zrywania i nawiązywania ponownie relacji.

Niekontrolowane wybuchy gniewu

Kolejnym objawem pod względem ilości uzyskanych głosów były niekontrolowane wybuchy gniewu, których intensywność jest nieadekwatna do sytuacji. Takie zachowania często są niezrozumiałe dla otoczenia. Osoby z BPD często same nie rozumieją swoich wybuchów i nie akceptują ich, jednak nie potrafią nad nimi zapanować. Prowadzi to do poczucia porażki, wstydu i winy, samooskarżeń, autostygmatyzacji czy poczucia bycia złym człowiekiem.

Zaburzenia tożsamości

Na piątym miejscu znalazły się zaburzenia tożsamości, objawiające się m.in. niestabilnym i/lub zniekształconym obrazem siebie lub poczucia własnej wartości. Zaburzenia tożsamości są dokuczliwym objawem zaburzenia borderline. Mogą się one przejawiać na wiele różnych sposobów, np. niepewnością, co do własnego ja (kim/jaki jestem); chwiejnym poczuciem własnej wartości, które często jest uzależnione od akceptacji/aprobaty lub odrzucenia/krytyki innych osób; niestałością planów i celów życiowych; niepewnością/zmiennością preferencji (w tym seksualnych).

Groźby lub próby samobójcze

Blisko 4/5 osób wypełniających ankietę zaznaczyło zachowania, groźby i próby samobójcze, jako istotne dla BPD. Jest to poprawna odpowiedź. Należy jednak pamiętać, że to kryterium diagnostyczne NIE zakłada, iż są one podejmowane w celu manipulowania otoczeniem. Jest to częsty zarzut kierowany w stronę osób z borderline. Takie przekonanie jest źródłem stygmatyzacji osób po próbach samobójczych czy samouszkodzeniach.
Podejmowanie prób samobójczych, autodestrukcja, autoagresja czy nadużywanie substancji psychoaktywnych często są jedynymi sposobami radzenia sobie z problemami i emocjami u osób z BPD. Jednocześnie stanowią poważne zagrożenie dla życia. Szacuje się, że nawet 10% osób z zaburzeniem borderline umiera śmiercią samobójczą!

Stany depresyjne

Prawie osiem na dziesięć osób miało świadomość, że osoby z pogranicznym zaburzeniem osobowości często doświadczają stanów depresyjnych, które trwają zazwyczaj od kilku godzin do kilku dni. Pojawienie się obniżenia nastroju, poczucie przygnębienia, wstydu, winy może być spowodowane czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi. Przyczyny, gwałtowność i nasilenie tych stanów mogą być niezrozumiałe dla otoczenia.

Należy pamiętać, że z borderline współwystępować może również depresja, której czas trwania jest dłuższy od przejściowych stanów depresyjnych.

Samouszkodzenia

Ponad 3/4 ankietowanych wiedziało, że samouszkodzenia są jednym z objawów borderline.

Oczywiście nie wszystkie osoby z zaburzeniem osobowości borderline samouszkadzają się, ale jest to dość częste zachowanie. Samouszkodzenia (m.in. cięcie się, przypalanie, wyrywanie włosów, drapanie) mogą być motywowane chęcią zniszczenia siebie, jak i pragnieniem ukojenia. Mogą one bowiem pełnić różne funkcje, np. ukarania się, złagodzenia napięcia i/lub cierpienia wewnętrznego, chęci poczucia czegoś, gdy wewnętrzna pustka staje się nie do zniesienia, pragnienia poczucia, że się żyje lub z potrzeby poczucia własnych granic, swojego ciała.

Ból fizyczny podczas krzywdzenia swojego ciała pomaga zagłuszyć ból psychiczny czy obniżyć poziom napięcia, ale tylko na krótką metę. Podczas samouszkodzenia do krwi uwalniana jest endorfina, hormon działający znieczulająco i obniżający poziom stresu oraz napięcia, który daje poczucie natychmiastowej poprawy samopoczucia. Jednak jego działanie jest chwilowe, a poczucie ulgi zastępowane jest poczuciem winy, wstydu, porażki.

Samouszkodzenia mogą być tak poważne, że są w stanie bezpośrednio zagrażać życiu i zdrowiu osoby okaleczającej się.

Trudności z powrotem do równowagi

Następnym symptomem najczęściej rozpoznawanym przez sondowanych były trudności z powrotem do emocjonalnego stanu wyjściowego, jakie często występują u osób z borderline, gdy są pobudzone emocjonalnie.

Jak zauważa Marsha Linehan, z zaburzeniem borderline wiąże się duża wrażliwość na bodźce emocjonalne, intensywność reakcji emocjonalnych i powolny powrót do emocjonalnego stanu wyjściowego.

Powolny powrót do emocjonalnego poziomu wyjściowego oznacza, że nasilenie łatwo wzbudzonych emocji, zmniejsza się powoli. Kiedy bodziec powoduje silną reakcję emocjonalną, ta wpływa na procesy poznawcze (np. selektywne postrzeganie środowiska, zwracanie uwagi na fakty zgodne z aktualnym stanem emocjonalnym, a ignorowanie aspektów z nim niezgodnych), które z kolei mogą wzbudzać kolejne emocje.

Trudności z określeniem własnego „ja”

Co ciekawe, tylko 71,5% ankietowanych powiązało borderline z trudnościami dotyczącymi określenia własnego „ja”, podczas gdy zaburzenia tożsamości zaznaczyło 85,1% ankietowanych.

Osoby z borderline często mają zaburzony i niestabilny obraz samego siebie. Te zaburzenia tożsamości mogą objawiać się również niepewnością co własnych preferencji (w tym seksualnych), celów, planów życiowych.

Osoby z BPD często mają problemy z określeniem, kim są, co myślą, czują, lubią, do czego dążą, o czym marzą. Labilność w tym zakresie może wpływać na balansowanie pomiędzy wiarą we własną wyjątkowość i zasługiwanie na przywileje oraz specjalne traktowanie, a przekonaniem o byciu kimś najgorszym na świecie, nic nie wartym i nie zasługującym na nic.

Niestabilny obraz siebie może wpływać również na naprzemienne wysokie mniemanie o sobie i bardzo niskie poczucie własnej wartości.

Duża wrażliwość emocjonalna

Wysoka wrażliwość jest częstym objawem zaburzenia borderline. Oznacza to, że osoby z dużą wrażliwością mają niski próg reakcji emocjonalnych, czyli łatwo u nich wzbudzić emocje. Przez to coś, co nie zwróci większej uwagi u innych, u osoby z borderline może wywołać gwałtowne reakcje.

Chroniczne poczucie pustki

Co siódmy ankietowany połączył zaburzenie z pogranicza z chronicznym poczuciem pustki, które jest jednym z bardziej charakterystycznych symptomów BPD. Wiąże się ono z niestabilnym poczuciem własnego „ja”.

Jak zauważa Marsha Linehan, na rozwinięcie poczucia własnej tożsamości wpływają z jednej strony samoobserwacja, a z drugiej to, jak odbierają nas inni. Poczucie własnego „ja” może się zdrowo rozwijać, jeśli w podobnych sytuacjach reakcje emocjonalne są przewidywalne i spójne.

Osoby z borderline często doświadczały ze strony swojego środowiska z jednej strony unieważniania, a z drugiej wzmacniania nieadekwatnych reakcji. Dziecko dorastające w takim otoczeniu nie znajduje zrozumienia i wsparcia w swoich przeżyciach. Słyszy, że jego emocje są nieadekwatne, że jego przeżycia są godne wstydu, że jest niegrzeczne („powinnaś się wstydzić tak myśleć”, „no i czemu płaczesz?”, „nie masz powodów do smutku”, „inni mają gorzej”, „przestań się złościć”). Taki młody człowiek nie ma okazji nauczyć się rozpoznawania emocji, zrozumienia, co się z nim dzieje oraz skąd biorą się takie uczucia, a co za tym idzie, nie jest w stanie nauczyć się regulowania emocji, radzenia sobie z nimi. Z drugiej strony takie środowisko, ignorując trudności dziecka i reagując tylko na skrajne zachowania, wzmacnia te skrajne reakcje. Ten brak przewidywalności, co i kiedy będzie odebrane przez środowisko jako adekwatne, wzmacnia skrajne reakcje, brak ufności wobec własnych emocji, wypieranie ich, nieumiejętność ich regulacji. Osoba dorastająca w takim środowisku często rozwija nadmierną zależność od innych, w tym w sferze poglądów, opinii, preferencji, jeszcze bardziej utrudniając wykształcenie się spójnego obrazu siebie.

„Skłonność pacjentek z osobowością z pogranicza do powstrzymywania reakcji emocjonalnych, lub do podejmowania takich prób, także może się przyczynić do braku silnego poczucia tożsamości. Odrętwienie związane z zahamowanym afektem jest często odbierane jako pustka, co dalej przyczynia się do rozwoju nieadekwatnego poczucia Ja (a czasem do jego całkowitego braku)”.

M. Linehan, Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna, Kraków: WUJ 2010, s. 61

Niepewność tego, co się lubi, co się myśli i czuje, kim się tak naprawdę jest, wpływa na poczucie pustki, która może być odbierana na różne sposoby. Może oznaczać zarówno zniechęcenie i znudzenie, jak i poczucie braku emocji, myśli, przeżyć, celów. Chroniczne uczucie pustki często jest bardzo uciążliwe i trudne do zniesienia. Chęć poczucia czegokolwiek, poczucia, że nie jest się martwym za życia, może prowadzić m.in. do samouszkodzeń czy sięgania po substancje psychoaktywne.

Myślenie dychotomiczne

Myślenie dychotomiczne było następnym symptomem najczęściej rozpoznawanym przez sondowanych. Polega ono na dostrzeganiu tylko skrajnych aspektów bez stanów pośrednich, braku umiejętności połączenia przeciwstawnych obrazów. Sprawia to, że osoby z borderline często widzą świat jako czarno-biały, nie dostrzegają one całej gamy odcieni szarości, które mieszczą się pomiędzy bielą i czernią. Wpływa to m.in. na mechanizm naprzemiennej idealizacji i dewaluacji.

Nadużywanie substancji psychoaktywnych

Blisko 7 na 10 ankietowanych wiedziało, że zaburzenie borderline może wiązać się z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Sięganie po alkohol, narkotyki czy inne substancje psychoaktywne przez osoby z BPD może mieć różne funkcje. Należą do nich m. in. złagodzenie wewnętrznego napięcia, zmniejszenie cierpienia wewnętrznego, pragnienie poczucia czegoś w czasie odczuwania dojmującej pustki czy realizacja tendencji autodestrukcyjnych.

Nadużywanie substancji psychoaktywnych jest jednym z objawów impulsywności charakterystycznej w zaburzeniu borderline.

Idealizacja i dewaluacja

Mechanizm naprzemiennej idealizacji i dewaluacji może być szczególnie trudny i dezorientujący dla bliskich osób z BPD. Występuje on najczęściej w bliskich relacjach, szczególnie romantycznych (ale nie tylko). Osoby z borderline mogą idealizować swojego bliskiego, stawiać go na piedestale i nie wyobrażać sobie życia bez niego. Jednak przy najmniejszym potknięciu osoby bliskiej doświadczają tak silnego rozczarowania, że tracą zaufanie, a nawet mogą odczuwać złość czy nienawiść do niej. Mogą zacząć myśleć, że jest „najgorszą osobą na świecie”. Tak nagła zmiana obrazu osoby bliskiej nie jest intencjonalna i w gruncie rzeczy łączy się z przeżywaniem ogromnego cierpienia.

Mechanizm ten wynika z tego, że osoba z borderline widzi świat jako czarno-biały. Bliski jest albo idealny, dobry, dający miłość, albo zły, znienawidzony i krzywdzący. Osoby z borderline często nie potrafią dostrzec i zrozumieć, że ktoś lub coś może być jednocześnie dobre i złe. Że w jednej sytuacji bliski zaspokoi jego potrzeby, a w innej będzie źródłem frustracji.

Smutek i poczucie bezsensu

Dwie trzecie ankietowanych prawidłowo powiązało borderline z głębokim smutkiem i poczuciem bezsensu.

W dodatku do DSM-5 kryteriami diagnostycznymi borderline są m.in.:
Depresyjność – poczucie przygnębienia, bycia nieszczęśliwym i/lub beznadziejności; trudność w przezwyciężeniu takich nastrojów; pesymizm związany z przyszłością; trwałe i uogólnione poczucie wstydu i/lub winy; niskie poczucie własnej wartości; myśli samobójcze i zachowania suicydalne.

Niepokój – doświadczanie niepokoju, napięcia lub paniki w reakcji na różnorodne sytuacje; częste zamartwianie się negatywnymi konsekwencjami nieprzyjemnych zdarzeń z przeszłości oraz możliwościami ich wystąpienia w przyszłości; uczucie strachu i obawy związane z niepewnością; oczekiwanie najgorszych scenariuszy zdarzeń.

W ICD-11 zauważono, że borderline często wiąże się z cechą-domeną określaną jako „Negatywny afekt”, który może się objawiać częstym i intensywnym doświadczaniem szerokiej gamy negatywnych emocji, negatywistycznymi postawami, niską samooceną i pewnością siebie.
Dodatkowo z BPD powiązano jakie objawy, jak:
– postrzeganie siebie jako nieadekwatnego, złego, winnego, odrażającego i godnego pogardy,
– doświadczenie siebie jako głęboko odmiennego i odizolowanego od innych ludzi; bolesne poczucie wyobcowania i wszechobecnej samotności.

Myśli paranoiczne

W sytuacjach stresowych u osób z zaburzeniem z pogranicza mogą występować przejściowe myśli paranoiczne (podejrzliwe). Mogą objawić się między innymi nadmierną, bezpodstawną podejrzliwością wobec innych.

U osób z borderline objawy psychotyczne zazwyczaj nie prowadzą do całkowitego zerwania kontaktu z rzeczywistością.

Objawy dysocjacyjne

U osób z borderline sytuacje stresowe mogą prowadzić również do ciężkich objawów dysocjacyjnych, które mogą objawiać się poczuciem odrealnienia, bycia „we śnie”, obcości siebie i swojego ciała, obojętnością, niepamięcią wydarzeń. W trakcie takie stanu osoba z borderline może sprawiać wrażenie, jakby nie słuchała, była nieobecna.

Zmiany miejsc pracy

Nieco ponad połowa ankietowanych wiedziała, że zaburzenie borderline może powodować częste zmiany miejsc pracy. Na takie zachowania mogą mieć wpływ np. niestabilność celów i planów życiowych, poczucie pustki, trudności z relacjami społecznymi, stany depresyjne, uleganie impulsom, nieodporność na krytykę, lęk przed odrzuceniem, możliwa kłótliwość i konfliktowość.

Poczucie niekompetencji

Czterech na dziesięciu respondentów wybrało odpowiedź „częste poczucie niekompetencji nawet w kwestiach dobrze znanych, podejmowanie prac poniżej kompetencji”. Ten symptom również może być jednym z powodów częstych zmian miejsc pracy. Osoby z zaburzeniem z pogranicza mogą uzależniać swoją wartość i poczucie kompetencji od opinii otoczenia, a nawet stanu psychicznego. Nieumiejętność radzenia sobie ze stresem i frustracją w zaburzeniu borderline może powodować przemijające obniżenie poziomu umiejętności, co tylko utwierdza osoby z BPD, że ich możliwości są niewystarczające. W konsekwencji prace podejmowane poniżej kompetencji często prowadzą do frustracji, poczucia bezsensu i rezygnacji z pracy.

Słomiany zapał

Brak jasno sprecyzowanych celów, niejasny obraz siebie, poczucie pustki i znudzenia często prowadzą do tego, że u osób z borderline występuje tzw. „słomiany zapał”. To zjawisko pojawia się szczególnie wtedy, gdy działania nie przynoszą szybkich, widocznych efektów i wtedy osobom z borderline często jest trudno wytrwać w podjętych decyzjach. Może się to objawiać częstymi zmianami pomysłów na siebie, jak podejmowanie i rzucanie różnych kierunków studiów, zmianami miejsc pracy, podejmowaniem się i porzucaniem różnych aktywności, zmianami zainteresowań.

Zachowania agresywne

Jednym z objawów zaburzenia borderline są trudności z opanowaniem złości i gniewu, które u osób z BPD mogą zostać łatwo wzbudzone. Problemy z regulacją emocji i tolerowaniem dyskomfortu psychicznego, wysoka wrażliwość emocjonalna i interpersonalna mogą wpływać na częste poczucie bycia zlekceważonym, obrażonym, krytykowanym czy odrzuconym. To z kolei może wywoływać zachowania agresywne, napady złości czy bójki.

Oczywiście nic nie usprawiedliwia krzywdzenia innych, jednak zachowania agresywne u osób z borderline nie wynikają z bycia złym, perfidnym człowiekiem. Zachowania te są wynikiem przeżywania intensywnych emocji, przy jednoczesnej wysokiej impulsywności. Taki sposób doświadczania emocji sprawia, że osoba niemalże natychmiast reaguje na bodziec i nie jest w stanie wziąć pod uwagę szerszego kontekstu i powstrzymać się od zachowania. Osoby z borderline często doświadczają poczucia winy, wstydu, porażki i mają wyrzuty sumienia z powodu agresywnych zachowań. Wpływa to na postrzeganie siebie jako złego, godnego pogardy, niezasługującego na miłość.

Zmiany preferencji seksualnych

Trudności z identyfikacją seksualną w borderline wynikają z niestabilnością własnego Ja, niejasności dotyczących własnej tożsamości czy preferencji.

Manipulacje

Zaskakujące jest to, że ponad jedna trzecia ankietowanych połączyła borderline z manipulowaniem innymi. Bliskim osób z borderline ich niezrozumiałe zachowania lub przesadne reakcje emocjonalne mogą wydawać się próbami manipulacji. Zachowania manipulacyjne (rozumiane jako intencyjne, świadome i podstępne działania mające na celu realizację swoich założeń, planu) nie są charakterystyczne dla zaburzenia borderline i nie są kryterium diagnostycznym tego zaburzenia. Mogą one występować w skrajnych przypadkach, u osób z wysokim poziomem dyssocjalności. Jednak wychodzenie z założenia, że wszystkie osoby z borderline intencjonalnie manipulują innymi jest krzywdzące i prowadzi do jeszcze większej stygmatyzacji oraz braku zrozumienia i akceptacji. Jak zauważa Linehan:

„Z mojego doświadczenia w pracy z pacjentkami z osobowością z pogranicza wykazującymi tendencje samobójcze wynika, że częste interpretowanie ich samobójczego zachowania jako „manipulacyjnego” jest u nich głównym źródłem poczucia unieważnienia i braku zrozumienia”.

Marsha M. Linehan, Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna, Kraków: WUJ 2010, s.18.

Neurotyzm

Blisko 3/10 osób ankietowanych powiązało neurotyczność z borderline. Neurotyzm, rozumiany jako cecha osobowości charakteryzująca się brakiem stabilności emocjonalnej, skłonności do przeżywania silnych emocji, niskiej odporności na stres i frustrację czy trudności w powrocie do równowagi emocjonalnej, jest charakterystyczny dla osób z BPD.

Dramatyzowanie

Według ponad jednej czwartej ankietowanych urządzanie „dram” na pokaz, by manipulować innymi jest objawem zaburzenia borderline. Pokazuje to, jak głęboko zakorzeniony jest mit dotyczący zachowań na pokaz, manipulacji czy dramatyzowania. Natomiast „teatralność” to kryterium diagnostyczne histrionicznego zaburzenia osobowości. Zachowania takie mogą występować u osób z borderline, u których współwystępują cechy osobowości histrionicznej. Należy jednak pamiętać, że nie jest to objaw charakterystyczny dla BPD.

Dla otoczenia zachowania i reakcje emocjonalne osób z borderline mogą wydawać się przesadzone, nieadekwatne, na pokaz. Jednak należy pamiętać, że skrajne reakcje związane są z dużą intensywnością emocji występującą przy zaburzeniu borderline. Wydarzenie, które dla otoczenia nie ma większego znaczenia, dla osoby z borderline może wydawać się końcem świata i wywołać skrajne reakcje.

„Dla jednostek o intensywnej emocjonalności życie jest pełne dramatów. Patrząc z negatywnej strony, pożegnania mogą nagle wywoływać u nich bardzo silny żal i ból, to, co u kogoś innego spowodowałoby zaledwie niewielkie zawstydzenie, u tych osób może być przyczyną głębokiego upokorzenia; rozdrażnienie może się przerodzić we wściekłość; wstyd może się rozwinąć z drobnego poczucia winy; obawa może urosnąć do rozmiarów napadu paniki lub paraliżującej udręki”.

Marsha M. Linehan, Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna, Kraków: WUJ 2010, s. 44.

Teatralność zachowania

Teatralność została sklasyfikowana jako objaw histrionicznego zaburzenia osobowości. Ten symptom może występować u osób z cechami osobowości histrionicznej, jednak nie jest on charakterystyczny dla zaburzenia borderline.

Dla osób postronnych, zachowania i reakcje osób z borderline mogą wydawać się teatralne i przesadzone. Należy jednak pamiętać, że są one zazwyczaj spowodowane silnymi emocjami, z których regulacją osoby z BPD mają problem. Takie objawy, jak wyczulenie na nawet najmniejsze sygnały dezaprobaty, krytyki czy odrzucenia, niski poziom umiejętności regulacji emocji, trudności z powrotem do wyjściowego stanu emocjonalnego mogą powodować zniekształcenia poznawcze. Przez to coś, co dla innych będzie nieistotne i na co nie zwrócą większej uwagi, dla osób z borderline może być problemem nie do rozwiązania, końcem świata, który wraz z wysoką impulsywnością może powodować gwałtowne reakcje i zachowania.

„Kilka” osobowości

Co zaskakujące prawie 1/5 ankietowanych skojarzyła borderline z posiadaniem kilku osobowości. Zaburzeniu borderline może towarzyszyć chwiejność dotycząca sfery emocji, relacji społecznych i tożsamości. Osobom nierozumiejącym mechanizmów zaburzenia borderline może się wydawać, że osoby z BPD posiadają kilka osobowości. Co prawda, w zaburzeniu borderline mogą występować objawy dysocjacyjne, jednak są one przemijające. Natomiast znane z filmów posiadanie kilku osobowości związane jest z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości.

„Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości polega na wytworzeniu się co najmniej jednej dodatkowej osobowości, okresowo przejmującej kontrolę nad zachowaniem człowieka. Poszczególne osobowości mogą być nieświadome koegzystencji innych i mogą nie mieć wglądu do informacji nabytych wtedy, gdy inne osobowości sprawowały kontrolę nad pacjentem. Mają one zwykle odrębne poczucie tożsamości, wspomnienia, kanon zachowań, stopień inteligencji, mogą różnić się także identyfikacją płciową i preferencjami seksualnymi. W badaniach psychiatrycznym, neurologicznym i neuroobrazowym można stwierdzić różnice w funkcjonowaniu mózgu w zależności od aktualnie dominującej osobowości”.

Wiktor Orlof, Karolina Maria Wilczyńska, Napoleon Waszkiewicz, „Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (osobowość mnoga) — powszechniejsze niż wcześniej sądzono”, Psychiatria 2018, tom 15 (4), str.: 228-233.

Małe zdolności interpersonalne

U osób z borderline poziom zdolności interpersonalnych może się różnić. Niektóre z nich nie mają umiejętności interpersonalnych – w dzieciństwie i w okresie nastoletnim nie miały okazji, aby się ich nauczyć. Bywa też tak, że osoby z borderline posiadają umiejętności interpersonalne jednak w sytuacjach wysokiego napięcia emocjonalnego nie są w stanie z nich skorzystać.
Brak umiejętności interpersonalnych nie oznacza braku empatii, przyczyny braku tych umiejętności lub niemożliwości skorzystania z nich, są bardziej złożone.

Notoryczne kłamstwa z premedytacją

Podobnie jak manipulacje, kłamstwa nie są kryterium diagnostycznym borderline. Zakładanie, że wszystkie osoby z tą diagnozą notorycznie kłamią, by osiągnąć swoje cele jest niezwykle krzywdzące i niezgodne z prawdą. U osób z borderline kłamstwa najczęściej nie są próbą przebiegłej, zręcznej manipulacji. Osoby z borderline bywają nieszczere czy kłamią najczęściej w wyniku lęku albo aby uniknąć silnych, nieprzyjemnych emocji jak zawstydzenie.
Kiedy pamiętamy o tym, że osoby z borderline przeżywają emocje niezwykle silnie, możemy lepiej zrozumieć powody ich zachowań, w tym kłamstwa. Osoby z BPD zazwyczaj zdają sobie sprawę, że takie zachowania są niewłaściwe i czują się źle, gdy się ich dopuszczają.

Egoizm

Występujący przy wysokim poziomie dyssocjalności egoizm nie jest typowym objawem BPD. Zachowania osób z borderline, szczególnie podczas przeżywania silnych emocji, mogą wydawać się egoistyczne. I choć może się zdarzyć, że u konkretnej osoby z BPD działania te będą podejmowane z premedytacją, nie jest to kryterium diagnostyczne zaburzenia z pogranicza. Takie zachowania zazwyczaj wywołują w osobach z borderline poczucie winy, wstydu czy porażki.

Odcięcie od emocji

Zaburzenie borderline związane jest z dużym nasileniem emocji, często skrajnych, co może prowadzić do przeciążenia. Kiedy nasilenie emocji osiąga trudny do zniesienia poziom, osoby z borderline mogą się od nich odciąć, wypierając je. Nie oznacza to jednak, że są zimne i nieczułe. Jest dokładnie odwrotnie – nadmiar emocji i przeżyć powoduje, że nie są w stanie znieść już więcej i odcinają się od nich.

Brak empatii

Brak empatii (która w powszechnym rozumieniu często jest definiowana jako współodczuwanie) nie jest kryterium diagnostycznym borderline. Osoby z BPD mogą mieć problemy z poznawczym (związanym z rozumieniem) aspektem empatii. Może u nich występować upośledzona zdolność do rozpoznawania i rozumienia emocji, potrzeb i intencji innych ludzi. Ten deficyt często występuje również z nadwrażliwością interpersonalną. Sprawia ona, że osoby z borderline mogą mieć tendencje do interpretowania zachowań i intencji innych jako wrogich, lekceważących, krzywdzących.
Jednocześnie osoby z borderline często są wysoko wrażliwe, a emocjonalny aspekt empatii (dotyczący współodczuwania, dzielenia emocji innych, przejmowania ich) jest u nich zazwyczaj mocno rozwinięty.

Okrucieństwo

Okrucieństwo tym bardziej nie jest objawem zaburzenia z pogranicza. Mnogość i powaga problemów, które wynikają z zaburzenia borderline sprawiają cierpienie bliskim, wprowadzą chaos i niedomówienia w otoczeniu. Osoby z borderline mogą krzywdzić siebie i innych, jednak nie należy tych zachowań interpretować, jako świadomego i intencjonalnego ranienia innych. Osoby z BPD, kiedy są świadome skutków swojego zachowania, często czują żal, wstyd i mają poczucie winy. To niejednokrotnie doprowadza je do przekonania, że są złymi ludźmi, zasługują na karę, opuszczenie przez bliskich.