W 2022 roku przeprowadziliśmy ankietę na temat
znajomości borderline
wśród społeczności internetowej skupionej wokół facebookowych grup dotyczących zagadnień związanych z psychologią. Ankieta była również udostępniana przez respondentów znajomym oraz rodzinie.
Wzięło w niej udział 610 pełnoletnich osób.
Spośród 610 ankietowanych
78,9% to kobiety,
12% – mężczyźni,
8,2% -osoby niebinarne,
a 1% nie chciał udzielić odpowiedzi.
37,2% ankietowanych zamieszkiwało miasta powyżej 500 tys. mieszkańców,
18,4% – miasta 100-500 tys. mieszkańców,
15,7% – tereny wiejskie,
14,6% – miasta do 50. tys. mieszkańców,
natomiast 14,1% – miasta 50-100 tys. mieszkańców.
35,7% respondentów miało wykształcenie wyższe (tytuł zawodowy licencjata, magistra, inżyniera lub równorzędny),
27,9% – średnie,
16,1% – było w trakcie studiów,
8,2% – podyplomowe,
5,6% – podstawowe,
3,4% – gimnazjalne,
2,1% – zasadnicze zawodowe/branżowe,
a 1% posiadało stopień doktora.
wśród ankietowanych
diagnozę borderline
otrzymało w przeszłości 26,7% osób.
13,6% podejrzewało, że może mieć zaburzenie osobowości z pogranicza (bez diagnozy), a 3,8% było w trakcie diagnostyki.
55,9% osób nie miało nigdy postawionej diagnozy i nie podejrzewało u siebie BPD.
Specjalistyczne wykształcenie z zakresu ochrony
zdrowia psychicznego
miało 8,2% ankietowanych, 9,2% było w trakcie kształcenia z zakresu ochrony zdrowia psychicznego.
Specjaliści pracujący w ochronie zdrowia psychicznego stanowili 8,7% wszystkich respondentów. Ankietowani odpowiadający na pytanie „Pracuję w ochronie zdrowia psychicznego i jestem…” mogli zaznaczyć więcej niż jedną odpowiedź.
Wśród 610 respondentów było:
5,4% – psychologów,
3,8% – psychoterapeutów,
1,6% – terapeutów zajęciowych,
i 0,5% psychiatrów.
Większość respondentów
zna kogoś z borderline
Na pytanie „czy znasz kogoś ze zdiagnozowanym zaburzeniem borderline?” 64,4% ankietowanych odpowiedziało twierdząco.
35,6% nie znało nikogo z tym rozpoznaniem.
Poziom wiedzy o borderline
poziom wiedzy ogółu społeczeństwa na temat borderline
jest zbyt niski
Tak odpowiedziała zdecydowana większość respondentów.
Aż 92,13% ankietowanych uważało, że społeczeństwo nie wie wystarczająco wiele o borderline.
Tylko 4,3% osób oceniło, że poziom wiedzy społeczeństwa o borderline jest wystarczający.
3,6% badanych nie potrafiło udzielić odpowiedzi.
Co ciekawe, aż połowa ankietowanych uznała, że
specjaliści
również nie widzą wystarczająco wiele na temat tego zaburzenia osobowości.
Na pytanie „czy specjaliści z zakresu ochrony zdrowia psychicznego wiedzą wystarczająco wiele na temat borderline?” aż 50,7% ankietowanych odpowiedziało, że według nich nie.
Tylko u co dziesiątego respondenta (10,8%) poziom wiedzy specjalistów o borderline nie budził zastrzeżeń.
38,5% nie potrafiło udzielić odpowiedzi.
Ankietowani lepiej ocenili swój poziom
wiedzy o borderline
Ponad połowa respondentów (51,6%) oceniła swój poziom wiedzy o borderline, jako wystarczający.
23,3% osób uznało, że ich poziom wiedzy jest wysoki.
Co piąty ankietowany (20,3%) stwierdził, że o borderline wie mało.
4,8% ma znikomą wiedzę o tym zaburzeniu.
respondenci najczęściej szukają wiedzy o borderline
u osób z BPD
Wśród respondentów media społecznościowe osób z diagnozą borderline są najpopularniejszym źródłem wiedzy o tym zaburzeniu. To tam 63,8% ankietowanych szuka informacji o BPD.
Nieco mniej, bo 58,5% osób w poszukiwaniu wiedzy na temat borderline zagląda na media społecznościowe prowadzone specjalistów ochrony zdrowia psychicznego.
Na trzecim miejscu, uzyskawszy 53,6% głosów, znalazły się strony www i blogi psychologiczne.
Po specjalistyczne książki sięga 48,5% ankietowanych, a 45,2% zasięgało informacji u specjalistów ochrony zdrowia psychicznego.
Niemal jedna trzecia (29,8%) ankietowanych sugeruje się opiniami ludzi, którzy byli w jakiś sposób związani z osobami z borderline. Natomiast 29,2% respondentów zagląda do książek samopomocowych i/lub poradników.
Na kolejnych miejscach znalazły się:
- 24,4% – przyjaciele i znajomi,
- 17,9% – media społecznościowe osób znanych/ influencerów,
- 16,4% – artykuły w popularnych gazetach i na portalach www, niezwiązanych z psychologią,
- 10,7% – media społecznościowe osób innych niż z diagnozą borderline, specjalistów, znanych/influencerów,
- 6,1% – rodzina
4,8% ankietowanych przyznało, że niewiele wie o borderline i nie szukało informacji na ten temat.
w zdecydowanej większości Ankietowani chcieliby podnieść swój
poziom wiedzy
na temat borderline.
Na pytanie „czy chciał(a)byś się dowiedzieć czegoś więcej na temat borderline z zaufanych źródeł”, aż 86,2% osób odpowiedziało twierdząco.
31% respondentów bardzo chętnie zdobyłoby nowe informacje ze sprawdzonych źródeł, ponieważ interesuje się tym tematem.
55,2% zadeklarowało chęć poszerzenia swojej wiedzy, zakładając, że informacje pochodziłyby z zaufanych źródeł.
12,5% osób jest to obojętne.
A 1,3% ankietowanych odpowiedziało przecząco.
Wiedza o borderline
Nie wszystkie osoby deklarujące znajomość
pojęcia „borderline”
poprawnie odpowiedziały na pytanie, czym jest borderline.
98,4% ankietowanych przyznało, że słyszało termin „borderline” w stosunku do zdrowia psychicznego, 1% nie był pewny, a 0,6% osób nie słyszało.
94,4% osób zadeklarowało, że wie, czy jest borderline.
Na pytanie „czym jest borderline?” poprawnej odpowiedzi udzieliło 96,9% ankietowanych wiedzących, że borderline to zaburzenie osobowości. Jedna osoba zaznaczyła, że jest to usprawiedliwienie na nieprzyjemne dla otoczenia zachowania, a 2,3% respondentów uważało, że jest to choroba psychiczna.
0,7% badanych przyznało, że nie wie, czym jest borderline.
Ankietowani jednogłośnie odpowiedzieli, że objawy borderline
utrudniają życie
codzienne.
Na pytanie „na ile, według Ciebie, objawy borderline mogą utrudniać codzienne życie”, odpowiedzi „nieznacznie” oraz „wcale” nie uzyskały ani jednego głosu.
93,9% respondentów orzekło, że objawy borderline mogą bardzo utrudniać codzienne życie.
6,1% badanych uważało, że objawy BPD mogą trochę utrudniać życie codzienne.
niecały procent badanych nie wiedziało, że borderline zwiększa ryzyko
popełnienia samobójstwa
92,8% ankietowanych udzieliło poprawnej, twierdzącej odpowiedzi na pytanie, czy borderline zwiększa ryzyko podjęcia próby samobójczej.
0,8% respondentów nie widziało związku między borderline a ryzykiem podjęcia próby samobójczej.
6,4% osób nie potrafiło udzielić odpowiedzi.
3/4 ankietowanych zadeklarowało, że wie, gdzie się udać, by
uzyskać pomoc
lub diagnozę.
77,2% sondowanych odpowiedziało twierdząco na pytanie „jeśli podejrzewał(a)byś, że Ty lub ktoś z Twoich bliskich/znajomych może borykać się z borderline, wiedział(a)byś, gdzie lub do kogo udać się po pomoc/diagnozę?”.
Brak takiej wiedzy zadeklarowało 7,9% badanych.
14,9% respondentów zaznaczyło odpowiedź „nie mam pewności”.
Objawy BPD wg badanych
Analiza wyników odpowiedzi na pytanie o objawy zaburzenia osobowości borderline pokazały, że symptomy tego zaburzenia dla wielu osób nie są jasne i oczywiste. Poniżej przedstawiamy listę objawów, które, według ankietowanych, mogą dotyczyć borderline.
UWAGA!
Niektóre niejasności dotyczące objawów borderline mogą wynikać z faktu częstego współistnienia pogranicznego zaburzenia osobowości z innymi zaburzeniami lub ich cechami.
Wokół zaburzenia borderline narosło wiele krzywdzących mitów, takich jak to, że u osób z tym zaburzeniem powszechny jest brak empatii, notoryczne kłamstwa czy skłonność do manipulowania innymi dla własnych korzyści.
Borderline należy do tej samej grupy zaburzeń osobowości (wiązka B, ang. cluster B), co zaburzenie narcystyczne, histrioniczne oraz antyspołeczne. Na zaburzenie borderline należy patrzeć, jak na spektrum. W zależności od stopnia nasilenia konkretnych cech-domen, używanych podczas diagnozy, u osób z borderline mogą występować objawy charakterystyczne dla innych zaburzeń osobowości. Np. osoba z borderline z wysokim poziomem dyssocjalności, może przejawiać zachowania charakterystyczne dla zaburzenia antyspołecznego, takie jak egocentryzm czy manipulacja. Należy jednak pamiętać, że takie symptomy nie są charakterystyczne dla osób z diagnozą BPD i przeświadczenie, że występują one u wszystkich lub u większości osób z borderline jest niesprawiedliwe, bardzo krzywdzące i stygmatyzujące.
Dlatego przy omawianiu odpowiedzi na to pytanie pod uwagę brane były tylko kryteria diagnostyczne zaburzenia osobowości borderline, bez uwzględniania objawów, które mogą współwystępować z borderline, ale są charakterystyczne dla innych zaburzeń.
96,4% – chwiejność emocjonalna, „huśtawki nastrojów”
Chwiejność emocjonalna
Najwięcej respondentów rozpoznało chwiejność emocjonalną, czyli tzw. „huśtawki nastrojów”, jako objaw BPD. Jest to jeden z najbardziej charakterystycznych i zazwyczaj najłatwiejszych do zauważenia symptomów. Niestabilny i chwiejny nastrój wprowadza chaos w życie osoby z zaburzeniem borderline oraz jej otoczenia. Wahania nastrojów często są gwałtowne, oscylują między ekstremami i wydają się nie mieć obiektywnych przyczyn. Oznacza to, że osoba z borderline może błyskawicznie przejść od stanu euforii do załamania i myśli samobójczych, by za chwilę (kilka godzin, dzień) znów być aktywną i pozytywnie nastawioną. Takie zachowania i reakcje emocjonalne, choć dla osób postronnych często wydają się niezrozumiałe, mogą być związane z przeżyciami wewnętrznymi, pojawieniem się „wyzwalaczy” (triggerów), podsycaniem lęków.
90,2% – intensywne, lecz niestabilne związki z innymi ludźmi
Intensywne, niestabilne związki
Jedynie co dziesiąta osoba wypełniająca ankietę nie powiązała borderline z możliwymi intensywnymi i niestabilnymi relacjami interpersonalnymi. Niestabilność w relacjach interpersonalnych, związki cechujące się burzliwością i dużą intensywnością są charakterystycznymi objawami zaburzenia osobowości borderline. Przyczyniają się do tego również takie mechanizmy występujące u osób z borderline, jak naprzemienna idealizacja i dewaluacja, lęk przed opuszczeniem, pragnienie bezwarunkowej miłości i akceptacji, „posiadanie bliskiego na wyłączność”. Większa wrażliwość na odrzucenie i unieważnienie u osób z BPD prowadzi często do kłótni, dystansowania się od osoby partnerskiej, zrywania i nawiązywania ponownie relacji.
88,2% – impulsywność i działania ryzykowne bez myślenia o konsekwencjach
Impulsywność
Trzecim, najczęściej zaznaczanym przez badanych objawem, była impulsywność i podejmowanie ryzykownych działań bez myślenia o konsekwencjach. Istotnie są to znamienne symptomy BPD. Wpływają na nie m.in. temperamentalnie uwarunkowana impulsywność (czyli trudność kontroli zachowania w odpowiedzi na pojawiające się bodźce), przymus natychmiastowego złagodzenia cierpienia czy odczuwanej złości, chęć odreagowania emocji czy zagłuszenia pustki. Angażowanie się w zachowania ryzykowne przynosi krótkotrwałą, ale natychmiastową ulgę, przez co ich wykorzystywanie jako strategii regulacji emocji utrwala się.
85,7% – niekontrolowane wybuchy gniewu, często nieadekwatne do sytuacji
Niekontrolowane wybuchy gniewu
Kolejnym objawem pod względem ilości uzyskanych głosów były niekontrolowane wybuchy gniewu, których intensywność jest nieadekwatna do sytuacji. Takie zachowania często są niezrozumiałe dla otoczenia. Osoby z BPD często same nie rozumieją swoich wybuchów i nie akceptują ich, jednak nie potrafią nad nimi zapanować. Prowadzi to do poczucia porażki, wstydu i winy, samooskarżeń, autostygmatyzacji czy poczucia bycia złym człowiekiem.
85,1% – zaburzenia tożsamości (niestabilny i/lub zniekształcony obraz siebie)
Zaburzenia tożsamości
Na piątym miejscu znalazły się zaburzenia tożsamości, objawiające się m.in. niestabilnym i/lub zniekształconym obrazem siebie lub poczucia własnej wartości. Zaburzenia tożsamości są dokuczliwym objawem zaburzenia borderline. Mogą się one przejawiać na wiele różnych sposobów, np. niepewnością, co do własnego ja (kim/jaki jestem); chwiejnym poczuciem własnej wartości, które często jest uzależnione od akceptacji/aprobaty lub odrzucenia/krytyki innych osób; niestałością planów i celów życiowych; niepewnością/zmiennością preferencji (w tym seksualnych).
78,7% – zachowania, groźby lub próby samobójcze
Groźby lub próby samobójcze
Blisko 4/5 osób wypełniających ankietę zaznaczyło zachowania, groźby i próby samobójcze, jako istotne dla BPD. Jest to poprawna odpowiedź. Należy jednak pamiętać, że to kryterium diagnostyczne NIE zakłada, iż są one podejmowane w celu manipulowania otoczeniem. Jest to częsty zarzut kierowany w stronę osób z borderline. Takie przekonanie jest źródłem stygmatyzacji osób po próbach samobójczych czy samouszkodzeniach.
Podejmowanie prób samobójczych, autodestrukcja, autoagresja czy nadużywanie substancji psychoaktywnych często są jedynymi sposobami radzenia sobie z problemami i emocjami u osób z BPD. Jednocześnie stanowią poważne zagrożenie dla życia. Szacuje się, że nawet 10% osób z zaburzeniem borderline umiera śmiercią samobójczą!
78,5% – stany depresyjne
Stany depresyjne
Prawie osiem na dziesięć osób miało świadomość, że osoby z pogranicznym zaburzeniem osobowości często doświadczają stanów depresyjnych, które trwają zazwyczaj od kilku godzin do kilku dni. Pojawienie się obniżenia nastroju, poczucie przygnębienia, wstydu, winy może być spowodowane czynnikami zewnętrznymi lub wewnętrznymi. Przyczyny, gwałtowność i nasilenie tych stanów mogą być niezrozumiałe dla otoczenia.
Należy pamiętać, że z borderline współwystępować może również depresja, której czas trwania jest dłuższy od przejściowych stanów depresyjnych.
76,2% – samouszkodzenia
Samouszkodzenia
Ponad 3/4 ankietowanych wiedziało, że samouszkodzenia są jednym z objawów borderline.
Oczywiście nie wszystkie osoby z zaburzeniem osobowości borderline samouszkadzają się, ale jest to dość częste zachowanie. Samouszkodzenia (m.in. cięcie się, przypalanie, wyrywanie włosów, drapanie) mogą być motywowane chęcią zniszczenia siebie, jak i pragnieniem ukojenia. Mogą one bowiem pełnić różne funkcje, np. ukarania się, złagodzenia napięcia i/lub cierpienia wewnętrznego, chęci poczucia czegoś, gdy wewnętrzna pustka staje się nie do zniesienia, pragnienia poczucia, że się żyje lub z potrzeby poczucia własnych granic, swojego ciała.
Ból fizyczny podczas krzywdzenia swojego ciała pomaga zagłuszyć ból psychiczny czy obniżyć poziom napięcia, ale tylko na krótką metę. Podczas samouszkodzenia do krwi uwalniana jest endorfina, hormon działający znieczulająco i obniżający poziom stresu oraz napięcia, który daje poczucie natychmiastowej poprawy samopoczucia. Jednak jego działanie jest chwilowe, a poczucie ulgi zastępowane jest poczuciem winy, wstydu, porażki.
Samouszkodzenia mogą być tak poważne, że są w stanie bezpośrednio zagrażać życiu i zdrowiu osoby okaleczającej się.
72,6% – trudności z powrotem do emocjonalnego stanu wyjściowego
Trudności z powrotem do równowagi
Następnym symptomem najczęściej rozpoznawanym przez sondowanych były trudności z powrotem do emocjonalnego stanu wyjściowego, jakie często występują u osób z borderline, gdy są pobudzone emocjonalnie.
Jak zauważa Marsha Linehan, z zaburzeniem borderline wiąże się duża wrażliwość na bodźce emocjonalne, intensywność reakcji emocjonalnych i powolny powrót do emocjonalnego stanu wyjściowego.
Powolny powrót do emocjonalnego poziomu wyjściowego oznacza, że nasilenie łatwo wzbudzonych emocji, zmniejsza się powoli. Kiedy bodziec powoduje silną reakcję emocjonalną, ta wpływa na procesy poznawcze (np. selektywne postrzeganie środowiska, zwracanie uwagi na fakty zgodne z aktualnym stanem emocjonalnym, a ignorowanie aspektów z nim niezgodnych), które z kolei mogą wzbudzać kolejne emocje.
71,5% – trudności z określeniem własnego „ja”
Trudności z określeniem własnego „ja”
Co ciekawe, tylko 71,5% ankietowanych powiązało borderline z trudnościami dotyczącymi określenia własnego „ja”, podczas gdy zaburzenia tożsamości zaznaczyło 85,1% ankietowanych.
Osoby z borderline często mają zaburzony i niestabilny obraz samego siebie. Te zaburzenia tożsamości mogą objawiać się również niepewnością co własnych preferencji (w tym seksualnych), celów, planów życiowych.
Osoby z BPD często mają problemy z określeniem, kim są, co myślą, czują, lubią, do czego dążą, o czym marzą. Labilność w tym zakresie może wpływać na balansowanie pomiędzy wiarą we własną wyjątkowość i zasługiwanie na przywileje oraz specjalne traktowanie, a przekonaniem o byciu kimś najgorszym na świecie, nic nie wartym i nie zasługującym na nic.
Niestabilny obraz siebie może wpływać również na naprzemienne wysokie mniemanie o sobie i bardzo niskie poczucie własnej wartości.
71,3% – duża wrażliwość emocjonalna, często wysoka wrażliwość
Duża wrażliwość emocjonalna
Wysoka wrażliwość jest częstym objawem zaburzenia borderline. Oznacza to, że osoby z dużą wrażliwością mają niski próg reakcji emocjonalnych, czyli łatwo u nich wzbudzić emocje. Przez to coś, co nie zwróci większej uwagi u innych, u osoby z borderline może wywołać gwałtowne reakcje.
70,2% – chroniczne poczucie pustki
Chroniczne poczucie pustki
Co siódmy ankietowany połączył zaburzenie z pogranicza z chronicznym poczuciem pustki, które jest jednym z bardziej charakterystycznych symptomów BPD. Wiąże się ono z niestabilnym poczuciem własnego „ja”.
Jak zauważa Marsha Linehan, na rozwinięcie poczucia własnej tożsamości wpływają z jednej strony samoobserwacja, a z drugiej to, jak odbierają nas inni. Poczucie własnego „ja” może się zdrowo rozwijać, jeśli w podobnych sytuacjach reakcje emocjonalne są przewidywalne i spójne.
Osoby z borderline często doświadczały ze strony swojego środowiska z jednej strony unieważniania, a z drugiej wzmacniania nieadekwatnych reakcji. Dziecko dorastające w takim otoczeniu nie znajduje zrozumienia i wsparcia w swoich przeżyciach. Słyszy, że jego emocje są nieadekwatne, że jego przeżycia są godne wstydu, że jest niegrzeczne („powinnaś się wstydzić tak myśleć”, „no i czemu płaczesz?”, „nie masz powodów do smutku”, „inni mają gorzej”, „przestań się złościć”). Taki młody człowiek nie ma okazji nauczyć się rozpoznawania emocji, zrozumienia, co się z nim dzieje oraz skąd biorą się takie uczucia, a co za tym idzie, nie jest w stanie nauczyć się regulowania emocji, radzenia sobie z nimi. Z drugiej strony takie środowisko, ignorując trudności dziecka i reagując tylko na skrajne zachowania, wzmacnia te skrajne reakcje. Ten brak przewidywalności, co i kiedy będzie odebrane przez środowisko jako adekwatne, wzmacnia skrajne reakcje, brak ufności wobec własnych emocji, wypieranie ich, nieumiejętność ich regulacji. Osoba dorastająca w takim środowisku często rozwija nadmierną zależność od innych, w tym w sferze poglądów, opinii, preferencji, jeszcze bardziej utrudniając wykształcenie się spójnego obrazu siebie.
„Skłonność pacjentek z osobowością z pogranicza do powstrzymywania reakcji emocjonalnych, lub do podejmowania takich prób, także może się przyczynić do braku silnego poczucia tożsamości. Odrętwienie związane z zahamowanym afektem jest często odbierane jako pustka, co dalej przyczynia się do rozwoju nieadekwatnego poczucia Ja (a czasem do jego całkowitego braku)”.
M. Linehan, Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna, Kraków: WUJ 2010, s. 61
Niepewność tego, co się lubi, co się myśli i czuje, kim się tak naprawdę jest, wpływa na poczucie pustki, która może być odbierana na różne sposoby. Może oznaczać zarówno zniechęcenie i znudzenie, jak i poczucie braku emocji, myśli, przeżyć, celów. Chroniczne uczucie pustki często jest bardzo uciążliwe i trudne do zniesienia. Chęć poczucia czegokolwiek, poczucia, że nie jest się martwym za życia, może prowadzić m.in. do samouszkodzeń czy sięgania po substancje psychoaktywne.
69,3% – tendencje do widzenia świata, jako czarno-białego, coś jest albo dobre, albo złe
Myślenie dychotomiczne
Myślenie dychotomiczne było następnym symptomem najczęściej rozpoznawanym przez sondowanych. Polega ono na dostrzeganiu tylko skrajnych aspektów bez stanów pośrednich, braku umiejętności połączenia przeciwstawnych obrazów. Sprawia to, że osoby z borderline często widzą świat jako czarno-biały, nie dostrzegają one całej gamy odcieni szarości, które mieszczą się pomiędzy bielą i czernią. Wpływa to m.in. na mechanizm naprzemiennej idealizacji i dewaluacji.
68,5% – nadużywanie substancji psychoaktywnych
Nadużywanie substancji psychoaktywnych
Blisko 7 na 10 ankietowanych wiedziało, że zaburzenie borderline może wiązać się z nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Sięganie po alkohol, narkotyki czy inne substancje psychoaktywne przez osoby z BPD może mieć różne funkcje. Należą do nich m. in. złagodzenie wewnętrznego napięcia, zmniejszenie cierpienia wewnętrznego, pragnienie poczucia czegoś w czasie odczuwania dojmującej pustki czy realizacja tendencji autodestrukcyjnych.
Nadużywanie substancji psychoaktywnych jest jednym z objawów impulsywności charakterystycznej w zaburzeniu borderline.
67,7% – mechanizm naprzemiennej idealizacji i dewaluacji
Idealizacja i dewaluacja
Mechanizm naprzemiennej idealizacji i dewaluacji może być szczególnie trudny i dezorientujący dla bliskich osób z BPD. Występuje on najczęściej w bliskich relacjach, szczególnie romantycznych (ale nie tylko). Osoby z borderline mogą idealizować swojego bliskiego, stawiać go na piedestale i nie wyobrażać sobie życia bez niego. Jednak przy najmniejszym potknięciu osoby bliskiej doświadczają tak silnego rozczarowania, że tracą zaufanie, a nawet mogą odczuwać złość czy nienawiść do niej. Mogą zacząć myśleć, że jest „najgorszą osobą na świecie”. Tak nagła zmiana obrazu osoby bliskiej nie jest intencjonalna i w gruncie rzeczy łączy się z przeżywaniem ogromnego cierpienia.
Mechanizm ten wynika z tego, że osoba z borderline widzi świat jako czarno-biały. Bliski jest albo idealny, dobry, dający miłość, albo zły, znienawidzony i krzywdzący. Osoby z borderline często nie potrafią dostrzec i zrozumieć, że ktoś lub coś może być jednocześnie dobre i złe. Że w jednej sytuacji bliski zaspokoi jego potrzeby, a w innej będzie źródłem frustracji.
66,6% – głęboki smutek, poczucie bezsensu
Smutek i poczucie bezsensu
Dwie trzecie ankietowanych prawidłowo powiązało borderline z głębokim smutkiem i poczuciem bezsensu.
W dodatku do DSM-5 kryteriami diagnostycznymi borderline są m.in.:
Depresyjność – poczucie przygnębienia, bycia nieszczęśliwym i/lub beznadziejności; trudność w przezwyciężeniu takich nastrojów; pesymizm związany z przyszłością; trwałe i uogólnione poczucie wstydu i/lub winy; niskie poczucie własnej wartości; myśli samobójcze i zachowania suicydalne.
Niepokój – doświadczanie niepokoju, napięcia lub paniki w reakcji na różnorodne sytuacje; częste zamartwianie się negatywnymi konsekwencjami nieprzyjemnych zdarzeń z przeszłości oraz możliwościami ich wystąpienia w przyszłości; uczucie strachu i obawy związane z niepewnością; oczekiwanie najgorszych scenariuszy zdarzeń.
W ICD-11 zauważono, że borderline często wiąże się z cechą-domeną określaną jako „Negatywny afekt”, który może się objawiać częstym i intensywnym doświadczaniem szerokiej gamy negatywnych emocji, negatywistycznymi postawami, niską samooceną i pewnością siebie.
Dodatkowo z BPD powiązano jakie objawy, jak:
– postrzeganie siebie jako nieadekwatnego, złego, winnego, odrażającego i godnego pogardy,
– doświadczenie siebie jako głęboko odmiennego i odizolowanego od innych ludzi; bolesne poczucie wyobcowania i wszechobecnej samotności.
59% – związane ze stresem myśli paranoiczne np. nadmierna podejrzliwość
Myśli paranoiczne
W sytuacjach stresowych u osób z zaburzeniem z pogranicza mogą występować przejściowe myśli paranoiczne (podejrzliwe). Mogą objawić się między innymi nadmierną, bezpodstawną podejrzliwością wobec innych.
U osób z borderline objawy psychotyczne zazwyczaj nie prowadzą do całkowitego zerwania kontaktu z rzeczywistością.
56,4% – objawy dysocjacyjne, np. poczucie nierealności otaczającego świata, poczucie obcości własnego ciała, utrata pamięci
Objawy dysocjacyjne
U osób z borderline sytuacje stresowe mogą prowadzić również do ciężkich objawów dysocjacyjnych, które mogą objawiać się poczuciem odrealnienia, bycia „we śnie”, obcości siebie i swojego ciała, obojętnością, niepamięcią wydarzeń. W trakcie takie stanu osoba z borderline może sprawiać wrażenie, jakby nie słuchała, była nieobecna.
51,8% – częste zmiany miejsc pracy
Zmiany miejsc pracy
Nieco ponad połowa ankietowanych wiedziała, że zaburzenie borderline może powodować częste zmiany miejsc pracy. Na takie zachowania mogą mieć wpływ np. niestabilność celów i planów życiowych, poczucie pustki, trudności z relacjami społecznymi, stany depresyjne, uleganie impulsom, nieodporność na krytykę, lęk przed odrzuceniem, możliwa kłótliwość i konfliktowość.
40% – częste poczucie niekompetencji nawet w kwestiach dobrze znanych, podejmowanie prac poniżej kompetencji
Poczucie niekompetencji
Czterech na dziesięciu respondentów wybrało odpowiedź „częste poczucie niekompetencji nawet w kwestiach dobrze znanych, podejmowanie prac poniżej kompetencji”. Ten symptom również może być jednym z powodów częstych zmian miejsc pracy. Osoby z zaburzeniem z pogranicza mogą uzależniać swoją wartość i poczucie kompetencji od opinii otoczenia, a nawet stanu psychicznego. Nieumiejętność radzenia sobie ze stresem i frustracją w zaburzeniu borderline może powodować przemijające obniżenie poziomu umiejętności, co tylko utwierdza osoby z BPD, że ich możliwości są niewystarczające. W konsekwencji prace podejmowane poniżej kompetencji często prowadzą do frustracji, poczucia bezsensu i rezygnacji z pracy.
36,1% – słomiany zapał
Słomiany zapał
Brak jasno sprecyzowanych celów, niejasny obraz siebie, poczucie pustki i znudzenia często prowadzą do tego, że u osób z borderline występuje tzw. „słomiany zapał”. To zjawisko pojawia się szczególnie wtedy, gdy działania nie przynoszą szybkich, widocznych efektów i wtedy osobom z borderline często jest trudno wytrwać w podjętych decyzjach. Może się to objawiać częstymi zmianami pomysłów na siebie, jak podejmowanie i rzucanie różnych kierunków studiów, zmianami miejsc pracy, podejmowaniem się i porzucaniem różnych aktywności, zmianami zainteresowań.
36,1% – agresja wobec otoczenia (fizyczna i psychiczna)
Zachowania agresywne
Jednym z objawów zaburzenia borderline są trudności z opanowaniem złości i gniewu, które u osób z BPD mogą zostać łatwo wzbudzone. Problemy z regulacją emocji i tolerowaniem dyskomfortu psychicznego, wysoka wrażliwość emocjonalna i interpersonalna mogą wpływać na częste poczucie bycia zlekceważonym, obrażonym, krytykowanym czy odrzuconym. To z kolei może wywoływać zachowania agresywne, napady złości czy bójki.
Oczywiście nic nie usprawiedliwia krzywdzenia innych, jednak zachowania agresywne u osób z borderline nie wynikają z bycia złym, perfidnym człowiekiem. Zachowania te są wynikiem przeżywania intensywnych emocji, przy jednoczesnej wysokiej impulsywności. Taki sposób doświadczania emocji sprawia, że osoba niemalże natychmiast reaguje na bodziec i nie jest w stanie wziąć pod uwagę szerszego kontekstu i powstrzymać się od zachowania. Osoby z borderline często doświadczają poczucia winy, wstydu, porażki i mają wyrzuty sumienia z powodu agresywnych zachowań. Wpływa to na postrzeganie siebie jako złego, godnego pogardy, niezasługującego na miłość.
35,4% – trudności z identyfikacją seksualną
Zmiany preferencji seksualnych
Trudności z identyfikacją seksualną w borderline wynikają z niestabilnością własnego Ja, niejasności dotyczących własnej tożsamości czy preferencji.
34,4% – manipulowanie innymi (świadome i celowe działania mające na celu osiągnięcie jakichś korzyści)
Manipulacje
Zaskakujące jest to, że ponad jedna trzecia ankietowanych połączyła borderline z manipulowaniem innymi. Bliskim osób z borderline ich niezrozumiałe zachowania lub przesadne reakcje emocjonalne mogą wydawać się próbami manipulacji. Zachowania manipulacyjne (rozumiane jako intencyjne, świadome i podstępne działania mające na celu realizację swoich założeń, planu) nie są charakterystyczne dla zaburzenia borderline i nie są kryterium diagnostycznym tego zaburzenia. Mogą one występować w skrajnych przypadkach, u osób z wysokim poziomem dyssocjalności. Jednak wychodzenie z założenia, że wszystkie osoby z borderline intencjonalnie manipulują innymi jest krzywdzące i prowadzi do jeszcze większej stygmatyzacji oraz braku zrozumienia i akceptacji. Jak zauważa Linehan:
„Z mojego doświadczenia w pracy z pacjentkami z osobowością z pogranicza wykazującymi tendencje samobójcze wynika, że częste interpretowanie ich samobójczego zachowania jako „manipulacyjnego” jest u nich głównym źródłem poczucia unieważnienia i braku zrozumienia”.
Marsha M. Linehan, Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna, Kraków: WUJ 2010, s.18.
27,5% – neurotyczność
Neurotyzm
Blisko 3/10 osób ankietowanych powiązało neurotyczność z borderline. Neurotyzm, rozumiany jako cecha osobowości charakteryzująca się brakiem stabilności emocjonalnej, skłonności do przeżywania silnych emocji, niskiej odporności na stres i frustrację czy trudności w powrocie do równowagi emocjonalnej, jest charakterystyczny dla osób z BPD.
27,2% – urządzanie „dram” na pokaz, aby manipulować innymi
Dramatyzowanie
Według ponad jednej czwartej ankietowanych urządzanie „dram” na pokaz, by manipulować innymi jest objawem zaburzenia borderline. Pokazuje to, jak głęboko zakorzeniony jest mit dotyczący zachowań na pokaz, manipulacji czy dramatyzowania. Natomiast „teatralność” to kryterium diagnostyczne histrionicznego zaburzenia osobowości. Zachowania takie mogą występować u osób z borderline, u których współwystępują cechy osobowości histrionicznej. Należy jednak pamiętać, że nie jest to objaw charakterystyczny dla BPD.
Dla otoczenia zachowania i reakcje emocjonalne osób z borderline mogą wydawać się przesadzone, nieadekwatne, na pokaz. Jednak należy pamiętać, że skrajne reakcje związane są z dużą intensywnością emocji występującą przy zaburzeniu borderline. Wydarzenie, które dla otoczenia nie ma większego znaczenia, dla osoby z borderline może wydawać się końcem świata i wywołać skrajne reakcje.
„Dla jednostek o intensywnej emocjonalności życie jest pełne dramatów. Patrząc z negatywnej strony, pożegnania mogą nagle wywoływać u nich bardzo silny żal i ból, to, co u kogoś innego spowodowałoby zaledwie niewielkie zawstydzenie, u tych osób może być przyczyną głębokiego upokorzenia; rozdrażnienie może się przerodzić we wściekłość; wstyd może się rozwinąć z drobnego poczucia winy; obawa może urosnąć do rozmiarów napadu paniki lub paraliżującej udręki”.
Marsha M. Linehan, Zaburzenie osobowości z pogranicza. Terapia poznawczo-behawioralna, Kraków: WUJ 2010, s. 44.
26,4% – teatralność
Teatralność zachowania
Teatralność została sklasyfikowana jako objaw histrionicznego zaburzenia osobowości. Ten symptom może występować u osób z cechami osobowości histrionicznej, jednak nie jest on charakterystyczny dla zaburzenia borderline.
Dla osób postronnych, zachowania i reakcje osób z borderline mogą wydawać się teatralne i przesadzone. Należy jednak pamiętać, że są one zazwyczaj spowodowane silnymi emocjami, z których regulacją osoby z BPD mają problem. Takie objawy, jak wyczulenie na nawet najmniejsze sygnały dezaprobaty, krytyki czy odrzucenia, niski poziom umiejętności regulacji emocji, trudności z powrotem do wyjściowego stanu emocjonalnego mogą powodować zniekształcenia poznawcze. Przez to coś, co dla innych będzie nieistotne i na co nie zwrócą większej uwagi, dla osób z borderline może być problemem nie do rozwiązania, końcem świata, który wraz z wysoką impulsywnością może powodować gwałtowne reakcje i zachowania.
18,9% – posiadanie kilku osobowości
„Kilka” osobowości
Co zaskakujące prawie 1/5 ankietowanych skojarzyła borderline z posiadaniem kilku osobowości. Zaburzeniu borderline może towarzyszyć chwiejność dotycząca sfery emocji, relacji społecznych i tożsamości. Osobom nierozumiejącym mechanizmów zaburzenia borderline może się wydawać, że osoby z BPD posiadają kilka osobowości. Co prawda, w zaburzeniu borderline mogą występować objawy dysocjacyjne, jednak są one przemijające. Natomiast znane z filmów posiadanie kilku osobowości związane jest z dysocjacyjnym zaburzeniem tożsamości.
„Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości polega na wytworzeniu się co najmniej jednej dodatkowej osobowości, okresowo przejmującej kontrolę nad zachowaniem człowieka. Poszczególne osobowości mogą być nieświadome koegzystencji innych i mogą nie mieć wglądu do informacji nabytych wtedy, gdy inne osobowości sprawowały kontrolę nad pacjentem. Mają one zwykle odrębne poczucie tożsamości, wspomnienia, kanon zachowań, stopień inteligencji, mogą różnić się także identyfikacją płciową i preferencjami seksualnymi. W badaniach psychiatrycznym, neurologicznym i neuroobrazowym można stwierdzić różnice w funkcjonowaniu mózgu w zależności od aktualnie dominującej osobowości”.
Wiktor Orlof, Karolina Maria Wilczyńska, Napoleon Waszkiewicz, „Dysocjacyjne zaburzenie tożsamości (osobowość mnoga) — powszechniejsze niż wcześniej sądzono”, Psychiatria 2018, tom 15 (4), str.: 228-233.
17,5% – małe zdolności interpersonalne
Małe zdolności interpersonalne
U osób z borderline poziom zdolności interpersonalnych może się różnić. Niektóre z nich nie mają umiejętności interpersonalnych – w dzieciństwie i w okresie nastoletnim nie miały okazji, aby się ich nauczyć. Bywa też tak, że osoby z borderline posiadają umiejętności interpersonalne jednak w sytuacjach wysokiego napięcia emocjonalnego nie są w stanie z nich skorzystać.
Brak umiejętności interpersonalnych nie oznacza braku empatii, przyczyny braku tych umiejętności lub niemożliwości skorzystania z nich, są bardziej złożone.
15,2% – notoryczne kłamstwa z premedytacją, by osiągnąć swoje cele
Notoryczne kłamstwa z premedytacją
Podobnie jak manipulacje, kłamstwa nie są kryterium diagnostycznym borderline. Zakładanie, że wszystkie osoby z tą diagnozą notorycznie kłamią, by osiągnąć swoje cele jest niezwykle krzywdzące i niezgodne z prawdą. U osób z borderline kłamstwa najczęściej nie są próbą przebiegłej, zręcznej manipulacji. Osoby z borderline bywają nieszczere czy kłamią najczęściej w wyniku lęku albo aby uniknąć silnych, nieprzyjemnych emocji jak zawstydzenie.
Kiedy pamiętamy o tym, że osoby z borderline przeżywają emocje niezwykle silnie, możemy lepiej zrozumieć powody ich zachowań, w tym kłamstwa. Osoby z BPD zazwyczaj zdają sobie sprawę, że takie zachowania są niewłaściwe i czują się źle, gdy się ich dopuszczają.
11,3% – egoizm
Egoizm
Występujący przy wysokim poziomie dyssocjalności egoizm nie jest typowym objawem BPD. Zachowania osób z borderline, szczególnie podczas przeżywania silnych emocji, mogą wydawać się egoistyczne. I choć może się zdarzyć, że u konkretnej osoby z BPD działania te będą podejmowane z premedytacją, nie jest to kryterium diagnostyczne zaburzenia z pogranicza. Takie zachowania zazwyczaj wywołują w osobach z borderline poczucie winy, wstydu czy porażki.
11% – niezdolność do odczuwania emocji
Odcięcie od emocji
Zaburzenie borderline związane jest z dużym nasileniem emocji, często skrajnych, co może prowadzić do przeciążenia. Kiedy nasilenie emocji osiąga trudny do zniesienia poziom, osoby z borderline mogą się od nich odciąć, wypierając je. Nie oznacza to jednak, że są zimne i nieczułe. Jest dokładnie odwrotnie – nadmiar emocji i przeżyć powoduje, że nie są w stanie znieść już więcej i odcinają się od nich.
10,5% – brak empatii
Brak empatii
Brak empatii (która w powszechnym rozumieniu często jest definiowana jako współodczuwanie) nie jest kryterium diagnostycznym borderline. Osoby z BPD mogą mieć problemy z poznawczym (związanym z rozumieniem) aspektem empatii. Może u nich występować upośledzona zdolność do rozpoznawania i rozumienia emocji, potrzeb i intencji innych ludzi. Ten deficyt często występuje również z nadwrażliwością interpersonalną. Sprawia ona, że osoby z borderline mogą mieć tendencje do interpretowania zachowań i intencji innych jako wrogich, lekceważących, krzywdzących.
Jednocześnie osoby z borderline często są wysoko wrażliwe, a emocjonalny aspekt empatii (dotyczący współodczuwania, dzielenia emocji innych, przejmowania ich) jest u nich zazwyczaj mocno rozwinięty.
4,1% – okrucieństwo
Okrucieństwo
Okrucieństwo tym bardziej nie jest objawem zaburzenia z pogranicza. Mnogość i powaga problemów, które wynikają z zaburzenia borderline sprawiają cierpienie bliskim, wprowadzą chaos i niedomówienia w otoczeniu. Osoby z borderline mogą krzywdzić siebie i innych, jednak nie należy tych zachowań interpretować, jako świadomego i intencjonalnego ranienia innych. Osoby z BPD, kiedy są świadome skutków swojego zachowania, często czują żal, wstyd i mają poczucie winy. To niejednokrotnie doprowadza je do przekonania, że są złymi ludźmi, zasługują na karę, opuszczenie przez bliskich.
Prawda czy mit?
Poprosiliśmy ankietowanych, aby ocenili, które zdania na temat borderline są według nich prawdziwe.
Wśród odpowiedzi znalazły się zdania zawierające prawdę oraz te powtarzające popularne mity na temat BPD.
UWAGA!
Przy omawianiu wyników zostały wzięte pod uwagę kryteria diagnostyczne borderline oraz charakterystyczne objawy tego zaburzenia.
Nazywając część tez mitami, chcemy zwrócić uwagę na to, że powielanie tych założeń jest krzywdzące, stygmatyzujące i najczęściej niezgodne z prawdą. Każda osoba z BPD jest inna, może mieć różne nasilenie objawów czy zaburzenia współistniejące. Dlatego może się zdarzyć, że teza, którą nazwaliśmy mitem, w przypadku konkretnej osoby może okazać się prawdą. Podobnie, teza uznana przez nas za prawdę, w przypadku konkretnej osoby z borderline może się nie sprawdzić.
Chodzi nam o zwrócenie uwagi na fakt, że zdania uznane za mity nie są prawdziwe w stosunku do znacznej części osób z zaburzeniem z pogranicza i odwrotnie – zdania uznane za prawdę sprawdzają się w przypadku większości osób z BPD.
93,1% – PRAWDA: osoby z borderline często miotają się między skrajnościami, np. w jednej chwili idealizują partnera, by po chwili go dewaluować.
Czy osoby z borderline miotają się między skrajnościami?
PRAWDA
Chwiejność emocjonalna, skrajne i silne reakcje, niestabilność w zakresie własnej tożsamości czy błędne odczytywanie sygnałów społecznych mogą powodować miotanie się między skrajnościami. Mechanizm naprzemiennej idealizacji i dewaluacji jest zamienny dla borderline.
91,3% – PRAWDA: zaburzenie borderline powoduje ogromne cierpienie u osoby zaburzonej i jej otoczenia
Czy borderline powoduje cierpienie?
PRAWDA
Silne i skrajne reakcje emocjonalne, ból wewnętrzny, poczucie pustki, stany depresyjne, myśli i próby samobójcze, samouszkodzenia, autodestrukcja, nagle zmiany planów życiowych, mechanizm idealizacji i dewaluacji, naprzemienne pragnienie scalenia się z drugą osobą i odpychanie jej z lęku przed bliskością czy pochłonięciem – wiele objawów borderline wywołuje chaos, poczucie niezrozumienia zarówno u osoby z zaburzeniem jak i jej otoczenia, zagubienie, obawy o zdrowie i życie osoby z BPD. To wszystko sprawia, że zaburzenie borderline powoduje cierpienie zarówno u osoby z zaburzeniem, jak i jej otoczenia.
90,5%- PRAWDA: osoby z borderline często czują silny lęk przed porzuceniem i są w stanie zrobić niemal wszystko, aby zatrzymać przy sobie bliską osobę
Czy osoby z borderline czują lęk przed porzuceniem?
PRAWDA
Zaburzenie borderline może powodować niepewność, co do własnej tożsamości, niestabilne poczucie własnej wartości uzależnione od bycia z kimś w bliskiej relacji, przekonanie o byciu złym, zepsutym, niezasługującym na miłość człowiekiem.
Lęk przed opuszczeniem sprawia, że osoby z BPD mogą źle interpretować intencje innych, oczekując, że zostaną opuszczone. Takie porzucenie dla osoby z borderline może oznaczać koniec świata czy wręcz śmierć. Stąd mogą pojawiać się u nich skrajne reakcje czy niezrozumiałe dla otoczenia zachowania, mające na celu uniknięcie opuszczenia. Lęk przed opuszczeniem może również powodować odwrotną reakcję – gwałtowne zerwanie relacji przez osobę z BPD, by uprzedzić spodziewane opuszczenie.
90,5% – PRAWDA: osoby z borderline bardzo pragną bliskości, ale jednocześnie czują przed nią silny lęk
Czy osoby z borderline boją się bliskości?
PRAWDA
Lęk przed opuszczeniem oraz lęk przed bliskością są charakterystycznymi symptomami BPD. Osoby z borderline często z jednej strony marzą o bardzo bliskiej relacji, często pragnąc wręcz scalenia się z drugą osobą, posiadania jej na wyłączność. Może to wynikać m.in. z niestabilnego poczucia własnej wartości czy niepewności co do własnej tożsamości.
Jednak dążenie do tak bliskiej relacji może uruchomić silny lek przed bliskością. Może on wynikać z obawy przed pochłonięciem przez tę drugą osobę, co w oczach osoby z borderline mogłoby oznaczać unicestwienie. Lęk przed bliskością może wynikać również z obawy, że kiedy ktoś dowie się, jaka osoba z borderline jest naprawdę, opuści ją.
5,6% – MIT: osoby z borderline są groźne dla innych
Czy osoby z borderline są groźne dla innych?
MIT
Więcej niż jedna osoba na dwudziestu ankietowanych uznała, że osoby z borderline są groźne dla innych.
Jest to błędne założenie. Oczywiście, konkretne osoby z BPD, mające np. wysoki poziom dyssocjalności, mogą zachowywać się w sposób wyrachowany, pozbawiony empatii, manipulować. Możliwe jest również skrzywdzenie kogoś w trakcie niekontrolowanego wybuchu silnej złości np. podczas bójki.
Jednak wychodzenie z założenia, że zaburzenie borderline wpływa na zagrażanie innym, jest niewłaściwe, krzywdzące i stereotypowe.
3,9% – MIT: osoby z borderline nie chcą się leczyć
Czy osoby z borderline nie chcą się leczyć?
MIT
Wbrew mitom, które mają swoje źródło w latach 70. i ówczesnemu przekonaniu, że borderline jest nieuleczalne, badania pokazują, że jest odwrotnie.
Nie jest również prawdą, że osoby z borderline nie chcą się leczyć. Jak zauważa Daniel J. Fox:
„Wielu ludzi nie wie, że osoby z BPD zazwyczaj sięgają po fachową pomoc. Badania wykazują, że 88% z nich uczestniczy w terapii i że powrót do zdrowia jest możliwy (Zanarini, Frankenburg, Reich i Fitzmaurice, 2010)”.
D. J. Fox, Borderline. Życie na krawędzi, Sopot: GWP 2021, s. 25
3,8% – MIT: na osoby z borderline nigdy nie można liczyć i mieć do nich zaufania
Czy osoby z borderline nie są godne zaufania?
MIT
To kolejny krzywdzący mit. Borderline nie sprawia, że osobom z tym zaburzeniem nie można ufać i na nie liczyć. Zaburzenie z pogranicza nie wyklucza bycia słownym i godnym zaufania.
Osoby z BPD mogą mieć problem z dotrzymaniem słowa w zakresie działań impulsywnych, szczególnie jeśli chodzi m. in. o nadużywanie substancji psychoaktywnych, działań autoagresywnych, kompulsywne wydawanie pieniędzy. Zazwyczaj jednak złamanie obietnicy przez osobę z borderline wiąże się z wyrzutami sumienia, poczuciem porażki, wstydu czy winy.
3,6% – MIT: osoby z borderline mogłyby żyć normalnie, gdyby tylko chciały i się postarały
Czy borderline to kwestia woli?
MIT
Jest to groźny mit bagatelizujący skalę i powagę problemów, jakie wiążą się z zaburzeniem borderline. BPD jest głębokim i poważnym zaburzeniem osobowości, które zostało nazwane i sklasyfikowane w podręcznikach diagnostycznych WHO (klasyfikacja ICD) oraz Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne (klasyfikacja DSM), charakteryzuje się specyficznymi objawami, jest diagnozowane i leczone.
Twierdzenie, że osoby z borderline mogłyby żyć normalnie, gdyby tylko chciały i się postarały jest bardzo krzywdzące, stygmatyzujące, powielające szkodliwe mity i wzmacniające autostygmatyzację osób z BPD.
2,6% – MIT: osoby z borderline nie potrafią kochać
Czy osoby z borderline nie potrafią kochać?
MIT
Mit mówiący, że osoby z borderline nie potrafią kochać może wynikać m. in. z dewaluacji czy nagłego zrywania relacji.
Zachowania wynikające z objawów zaburzenia borderline u osób bliskich mogą powodować dezorientację, poczucie chaosu, bycia wykorzystanym czy manipulowanym. Należy jednak pamiętać, że takie skutki nie są zazwyczaj intencją osób z borderline, a burzliwość relacji z nimi wynika raczej z nadmiaru emocji i ich skrajności, a nie ich braku.
1.6% – MIT: osoby z borderline świadomie i celowo niszczą innych ludzi
Czy osoby z borderline świadomie niszczą innych?
MIT
Jest to mit, który stygmatyzuje osoby z BPD i w większości wypadków nie ma potwierdzenia w rzeczywistości. Osoby z borderline mogą zachowywać się w sposób krzywdzący i niezrozumiały dla otoczenia, ale zazwyczaj nie jest to ich intencją, a widząc skutki swojego zachowania, mają poczucie winy, wstydu, porażki.
Świadome i celowe niszczenie innych ludzi może występować u osób z borderline z wysokim poziomem dyssocjalności, jednak nie jest to kryterium diagnostycznym borderline.
1% – MIT: osoby z borderline są zimne, nieczułe i nie mają uczuć
Czy osoby z borderline są zimne i nie mają uczuć?
MIT
Wysoka wrażliwość jest częstym objawem zaburzenia borderline. Oznacza to, że osoby z dużą wrażliwością mają niski próg reakcji emocjonalnych, czyli łatwo u nich wzbudzić emocje. Przez to coś, co nie zwróci większej uwagi u innych, u osoby z borderline może wywołać gwałtowne reakcje. Takie wahania nastroju i skrajne emocje mogą powodować przeciążenie emocjonalne. Może to skutkować odcięciem się od emocji, wpadniecie w poczucie pustki. Osoby w takim stanie mogą wydawać się zimne i nieczułe. Ale nie powoduje tego brak emocji i uczuć, a ich nadmiar.
0,7% – MIT: osoby z borderline są złymi i zepsutymi ludźmi
Czy osoby z borderline są zepsute?
MIT
Borderline to nie jest zły charakter, fanaberia czy zepsucie. To poważne zaburzenie osobowości, które można leczyć. Osoby z borderline nie są złymi i zepsutym ludźmi. Na skutek różnych czynników, ich osobowość ukształtowała się w nieprawidłowy sposób, co może powodować niezrozumiałe reakcje i zachowania, również takie, które krzywdzą zarówno osoby z BPD, jak i ich otoczenie. I choć zaburzenie nie może być usprawiedliwieniem dla krzywdzącego zachowania, należy zwrócić uwagę na fakt, że nie są to zachowania, które celowo mają ranić, wykorzystywać czy manipulować.
0,7% – MIT: nie należy zatrudniać osób z borderline, gdyż są one złymi pracownikami, którzy nie wypełniają obowiązków służbowych
Czy osoby z borderline są złymi pracownikami?
MIT
Twierdzenie, że nie należy zatrudniać osób z borderline, bo są złymi pracownikami jest przykładem kolejnego mitu, który pokutuje w społeczeństwie.
Borderline jest spektrum. Oznacza to, że u każdej osoby z BPD zaburzenie może wyglądać inaczej – wpływ na to mają m. in. różne kombinacje objawów oraz różny stopień ich nasilenia.
Wiele osób z pogranicznym zaburzeniem osobowości to dobrzy pracownicy, którzy realizują się w sferze zawodowej i robią kariery.
U osób z diagnozą BPD mogą wystąpić specyficzne trudności w sferze zawodowej, utrudniające wypełnianie obowiązków czy dłuższą pracę w jednym miejscu. Dużym problemem jest tu brak zrozumienia otoczenia dla tych trudności, brak wsparcia czy wręcz (świadome lub nie) nasilanie tych trudności.
0,5% – MIT: osoby z borderline nie mają prawdziwych problemów, tylko użalają się nad sobą
Czy borderline jest kwestią użalania się nad sobą?
MIT
Jest to bardzo niebezpieczne i z gruntu złe założenie. Zaburzenie borderline jest głębokim i poważnym zaburzeniem osobowości, które zostało sklasyfikowane i jest nieustannym przedmiotem badań od dziesięcioleci. Szacuje się, że nawet 10% osób z tym zaburzeniem umiera śmiercią samobójczą.
0,3% – MIT: każda osoba z borderline jest taka sama
Czy każda osoba z borderline jest taka sama?
MIT
Nie ma dwóch takich samych osób z borderline.
Każdy człowiek jest unikalną jednostką z niepowtarzalną osobowością. U osób z BPD na skutek nałożenia się różnych czynników (biologicznych, psychologicznych, środowiskach czy traum) osobowość wykształciła się w sposób nieprawidłowy.
Zaburzenie borderline może objawiać się różnymi symptomami z różnym nasileniem. U każdej osoby z borderline zaburzenie może objawiać się inaczej.
Dlatego twierdzenie, że wszystkie osoby z borderline są takie same, jest błędne.
0,2% – MIT: borderline to wymysł usprawiedliwiający zły charakter
Czy borderline to wymysł?
MIT
Zaburzenie borderline nie jest wymysłem! To poważne zaburzenie osobowości, które może wpływać na niemal każdą sferę życia osoby z zaburzeniem, jak również jej otoczenia.
Bagatelizowanie problemów wynikających z BPD, unieważnienie emocji i przeżyć osób z zaburzeniem jest nie tylko krzywdzące oraz stygmatyzujące, ale i niebezpieczne. Nie można zapominać, że nawet co dziesiąta osoba z tym rozpoznaniem umiera w wyniku podjęcia próby samobójczej.
Stygmatyzacja borderline
Zatrważające dane płyną z pytań o
stygmatyzację borderline
Aż 52,8% respondentów przyznało, że spotkało się z używaniem terminu „borderline” (lub np. border, borderka) jako obelgi.
42% ankietowanych nie miało takich doświadczeń, natomiast 5,2% osób nie potrafiło udzielić odpowiedzi.
o tym, że stygmatyzacja borderline
jest problemem
może świadczyć przekonanie respondentów o braku akceptacji diagnozy borderline przez społeczeństwo.
Na pytanie, czy przyznanie się przed otoczeniem do borderline może zaszkodzić osobie z diagnozą, twierdząco odpowiedziało aż 60,8% ankietowanych! Co piąta osoba zaprzeczyła, a 18,9% badanych nie potrafiło udzielić odpowiedzi.
Według ankietowanych, osoby z borderline
nie są rozumiani
przez swoich bliskich.
Jedynie 5,9% respondentów odpowiedziało, że osoby z diagnozą borderline nie są stygmatyzowane przez najbliższe otoczenie.
Aż 61% osób uważało, że osoby z borderline są stygmatyzowane przez bliskich.
Co trzecia osoba nie potrafiła udzielić odpowiedzi.
Prawie jedna trzecia ankietowanych z borderline
nie przyznała się
do diagnozy swoim bliskim.
Na pytanie „czy bliscy wiedzą o Twoim rozpoznaniu?” odpowiedziało 227 respondentów. Wśród nich były osoby z diagnozą borderline, w trakcie diagnostyki oraz podejrzewające u siebie zaburzenie z pogranicza.
68,3% ankietowanych podzieliło się tą wiadomością ze swoimi bliskimi.
Jednak aż 31,7% trzyma tę informację w tajemnicy.
Zapytaliśmy osoby ukrywające swoje problemy przed bliskimi
o powody
takiego działania.
Na pytanie odpowiedziały 72 osoby, które dostały diagnozę BPD, były w trakcie diagnostyki oraz podejrzewające u siebie borderline.
Najczęściej podawanym powodem ukrywania swoich problemów było przeświadczenie, że bliscy nie zrozumieliby tego. W ten sposób odpowiedziało 48,6% respondentów ukrywajacych diagnozę lub swoje podejrzenia przed bliskimi.
O braku zrozumienia dla problemów i potrzeb osób z borderline świadczy 38,9% głosów na odpowiedź, że według bliskich problemy psychiczne i emocjonalne to wymysł.
Ponad jedna trzecia (34,7%) ankietowanych nie miała zaufania do swoich bliskich.
Na kolejnych miejscach znalazły się odpowiedzi:
- 33,3% – mogliby to wykorzystać przeciw mnie,
- 20,8% – wstydzę się,
- 18% – nie uwierzyliby mi,
- 13,9% – nie obchodzą ich moje problemy.
Co przerażające, dużo ankietowanych uważało, że
specjaliści stygmatyzują
osoby z diagnozą borderline.
Aż 39,3% respondentów odpowiedziało, że osoby z borderline są stygmatyzowane przez specjalistów z zakresu ochrony zdrowia psychicznego, 17,5% ankietowanych było przeciwnego zdania. 43,1% osób nie potrafiło udzielić odpowiedzi.
Wyniki ankiety wskazują, że najbardziej stygmatyzujący są
psychiatrzy
Na pytanie „przez jakich specjalistów są stygmatyzowane osoby z borderline?” odpowiedziało 240 ankietowanych, którzy uważali, że osoby z BPD są stygmatyzowane przez specjalistów.
Według badanych, najbardziej stygmatyzują:
- 63,7% – psychiatrzy,
- 59,2% – lekarze POZ,
- 58,8% – specjaliści inni niż psychiatrzy,
- 53,3% – pielęgniarki psychiatryczne,
- 51,7% – psycholodzy,
- 48,8% – psychoterapeuci,
- 47,9% – pedagodzy,
- 22,5% – terapeuci zajęciowi.
Stosunek do borderline
większość badanych uważała, że borderline nie jest powodem do
wstydu
86,7% ankietowanych odpowiedziało przecząco na pytanie, czy diagnoza borderline jest powodem do wstydu. 5,6% osób uważało, że jest, a 7,7% respondentów nie potrafiło udzielić odpowiedzi.
Dla zdecydowanej większości badanych borderline nie wyklucza
przyjaźni
z osobą z diagnozą.
82,3% ankietowanych uznało, że nie miałoby nic przeciwko posiadaniu przyjaciółki/przyjaciela z rozpoznaniem borderline.
Dla 5,4% respondentów byłby to problem.
Natomiast 12,3% nie miało na ten temat zdania.
Blisko 3/4 badanych
nie rozstałoby się
z partnerem, który otrzymałby diagnozę borderline.
Zapytaliśmy ankietowanych, czy gdyby dowiedzieli się, że ich partner(ka) ma diagnozę borderline, rozstali się z nim/nią. 74,4% respondentów zadeklarowało, że nie.
Dla 6,7% osób byłby to powód do rozstania.
18,9% respondentów nie miało na ten temat zdania.
Dla Prawie co dwudziestej osoby borderline jest powodem
do unikania
osoby z tą diagnozą.
Na pytanie „czy uważasz, że należy unikać osób z diagnozą borderline?” 88,4% respondentów odpowiedziało przecząco.
4,6% ankietowanych przyznało, że należy unikać osób z tą diagnozą.
7% sondowanych nie miało zdania.
u Ponad jednego ankietowanego na dziesięciu osoby z borderline
budzą lęk
U 78% respondentów osoby z borderline nie budzą lęku.
Aż 12,8% przyznało, że czuje lęk w stosunku do osób z diagnozą BPD.
9,2% nie miało zdania.
Osoby z borderline u większości ankietowanych
nie budzą złości
Na pytanie „czy osoby z borderline budzą w Tobie złość?”, 85,7% respondentów odpowiedziało, że nie.
U 7,4% sondowanych osoby z BPD wywołują złość.
6,9% ankietowanych nie ma ta ten temat zdania.
Ponad jedna na trzy osoby nie jest pewna czy
można zaufać
osobom z diagnozą borderline.
Zapytaliśmy ankietowanych, czy zaufaliby osobie z borderline.
Jedynie 56,2% respondentów odpowiedziało twierdząco.
Dla 9,3% badanych diagnoza borderline jest powodem do utraty zaufania.
Aż 34,4% nie potrafiło odpowiedzieć na to pytanie.
Myśl, że bliscy ankietowanych Dostaliby diagnozę borderline budzi u nich
chęć wsparcia
Zapytaliśmy, „Jakie emocje budzi w Tobie myśl, że ktoś z Twoich bliskich mógłby mieć zdiagnozowane borderline?”. Zdecydowana większość (76,6%) odpowiedziała, że chęć wsparcia/pomocy.
U 68,5% respondentów pojawiłoby się współczucie.
Bliscy z borderline 62,1% ankietowanych mogliby liczyć na zrozumienie.
U prawie połowy badanych (49,3%) taka informacja wywołałaby niepokój, a u 29,3% – lęk.
Na dalszych miejscach znalazły się:
- 8,4% – przerażenie,
- 5,2% – złość,
- 4,8% – rozpacz,
- 1,1% – odrazę,
- 1% – zniesmaczenie.
U 5,2% ankietowanych nie budziłoby to żadnych emocji.
Współczucie, chęć wsparcia i zrozumienie to najczęstsze
emocje
pojawiające się u ankietowanych na myśl o osobach z zaburzeniami osobowości.
Na pytanie „co czujesz, gdy myślisz o osobach z zaburzeniami osobowości?” 66,4% odpowiedziało, że współczucie.
60,8% respondentów czuje chęć wsparcia i/lub pomocy, a 60,5% badanych czuje zrozumienie wobec osób z diagnozą zaburzeń osobowości.
U co piątego (21,3%) sondowanego myśl o osobach z zaburzeniami osobowości budzi niepokój, a u 14,8% – lęk.
Złość to emocja pojawiająca się u 3% ankietowanych.
Na kolejnych miejscach znalazły się odraza oraz zniesmaczenie, które otrzymały po 1,1% głosów.
0,3% osób zaznaczyło rozbawienie.
W tym pytaniu umożliwiliśmy respondentom podanie własnych reakcji. Pojawiły się takie odpowiedzi, jak:
- smutek,
- braterstwo,
- dystans,
- bezsilność,
- irytacja,
- niepewność,
- bojaźń o życie własne i rodziny,
- ciekawość,
- empatia,
- poczucie wspólnoty.
1% ankietowanych odpowiedziało, że to zależy od konkretnej osoby i/lub rodzaju zaburzenia.