Dla bliskich osób z borderline

Tak, jak ratownik musi przede wszystkim zadbać o swoje bezpieczeństwo, by móc udzielić skutecznej pomocy, tak bliski osoby z BPD powinien w pierwszej kolejności zadbać o siebie i swoje zdrowie.

Objawy zaburzenia BORDERLINE mogą być bardzo trudne nie tylko dla osoby zaburzonej, ale i dla jej bliskich. Autoagresja, autodestrukcja, skrajne emocje, wahania nastrojów czy próby samobójcze mogą doprowadzić osoby bliskie do kryzysu psychicznego a nawet depresji. Dlatego ważne jest, by bliscy zadbali o swoje zdrowie psychiczne.

Nie wahaj się poprosić o pomoc psychologa lub lekarza psychiatrę.

Masz również możliwość udziału w bezpłatnym programie wsparcia dla rodzin i bliskich osób z borderline oraz dysregulacją emocjonalną.

Bywa, że osoby z zaburzeniem borderline mają tendencje do testowania granic. Sprawdzają, jak daleko mogą się posunąć aż zostaną opuszczeni (pamiętajmy, że lęk przed opuszczeniem jest jednym z najsilniejszych lęków w BPD).

Bliscy często nie reagują przez długi czas, bojąc się, że osoba z borderline może sobie coś zrobić lub że to tylko pogorszy sytuację.

Jednak osoby z zaburzeniem borderline bardzo potrzebują poczucia bezpieczeństwa. Wyznaczanie granic i ich pilnowanie pomaga budować poczucie bezpieczeństwa w relacji, bo osoba z pogranicznym zaburzeniem osobowości wie, czego może się spodziewać. Wpływa to również na jej bezpieczeństwo. Osoby z zaburzeniem mogą się przeciw tym granicom buntować, szantażować czy je przekraczać. Ważne jest, by być konsekwentnym i pilnować wyznaczonych przez siebie granic.

Wyznaczanie i pilnowanie granic chroni również osoby bliskie i może pomóc uniknąć lub ograniczyć poczucie przeciążenia, frustracji, złości.

Może Ci się wydawać, że reakcje osoby z zaburzeniem borderline są przesadzone. Jednak różni ludzie mają różną wrażliwość, a układ nerwowy osób z borderline jest często wrażliwy na nawet najmniejsze bodźce. Osobom z zaburzeniem borderline jest również trudno powrócić do wyjściowego stanu emocjonalnego. Dlatego to, co dla Ciebie jest bez znaczenia i być może nie zwrócisz na to uwagi, dla osoby z borderline może oznaczać tragedię, a jej reakcje mogą dziwić. To, że Ty większość ludzi, których znasz, zareagowałoby inaczej, nie oznacza, że osoba z BPD przesadza lub „robi dramę”. To, co dla Ciebie jest błahostką, dla osoby z pogranicznym zaburzeniem osobowości może być prawdziwą tragedią i powodować ogromne cierpienie, lęk czy złość.

Osoby, u których rozwinęło się zaburzenie z pogranicza często w dzieciństwie były unieważniane. Słyszały, że ich emocje i przeżycia nie miały racji bytu. Unieważnianie sprawia, że osoby, które go doświadczały nauczyły się nie ufać swoim przeżyciom i emocjom. Jednocześnie nie nauczyły się rozpoznawania emocji oraz ich regulacji.

„Nie przejmuj się”, „nie ma się co załamywać”, „nic takiego się nie stało”, „nie płacz”, „nie dramatyzuj” – to najgorsze, co można powiedzieć osobie, której świat się zawalił.

Osoby z borderline często mają tendencje do poczucia osamotnienia, niezrozumienia, odbierania innych jako wrogo nastawionych. Często również nie potrafią prosić o pomoc lub uważają, że na nią nie zasługują. Dlatego ważne jest, aby podkreślać, że jest się obecnym, dostępnym i gotowym do pomocy.
Narzucanie się z chęcią pomocy może przynieść odwrotny skutek, ponieważ osoba z borderline może poczuć się osaczona. Dlatego dobrym pomysłem jest zgłaszanie gotowości do pomocy, rozmowy, gdy osoba z BPD o nie poprosi.

Zachowanie, reakcje emocjonalne i przeżycia osób z zaburzeniem borderline często są niezrozumiałe dla otoczenia, a nawet dla nich samych. Nie wiemy, co myślą inni, jak rozumieją dane wydarzenia. Np. z pozoru niewinna sytuacja może budzić wspomnienia z przeszłości i wywoływać reakcje, które dla nas będą nieadekwatne. Dlatego ważne jest, by dowiedzieć się, co spowodowało takie, a nie inne zachowanie.
Osoby z borderline są szczególnie wyczulone na odrzucenie, bycie zignorowanym czy lekceważonym. Coś, co Tobie wydaje się normalne i nie zwrócił(-a)byś na to uwagi, dla osoby z BPD może być tragedią. Czasem wystarczy spojrzenie, które zostanie zinterpretowane na swoją niekorzyść, źle dobrane słowo czy nieodebranie telefonu, by osoba z borderline poczuła się opuszczona i zareagowała gwałtownie. Rozmowa na ten temat może załagodzić sytuację i uspokoić obie strony.

Jeśli Twój bliski jest osobą pełnoletnią, musi samodzielnie podjąć decyzję o leczeniu. Psychoterapia może zadziałać tylko wtedy, gdy pacjent ma motywację do leczenia. Podobnie jest z farmakoterapią – istnieje ryzyko, że osoba zmuszona do wizyty u psychiatry nie będzie brała leków według zaleceń. Dlatego ważne jest, aby nie zmuszać, a zachęcać do leczenia, pokazywać możliwości. Poza tym, przymuszanie czy szantażowanie może sprawić, że bliski się od Ciebie odetnie.

Ważne!
Jeśli Twój bliski bezpośrednio zagraża swojemu życiu – reaguj. W razie potrzeby zadzwoń pod numer alarmowy 112.

Psychoterapia jest bardzo trudnym i często bolesnym procesem. W jej trakcie stan pacjenta może się na zmianę polepszać i pogarszać. W trakcie terapii Twój bliski może tracić motywację, poczucie sensu leczenia i mieć najróżniejsze wątpliwości. I to jest całkowicie naturalne. Zapewniaj swojego bliskiego z BPD, że zawsze może na Ciebie liczyć, przypominaj mu, dlaczego podjął leczenie, do czego dąży oraz jakie może osiągnąć korzyści pracując nad sobą. Zachęcaj go, by swoimi wątpliwościami dzielił się z terapeutą.

Podobnie jest z farmakoterpią. Leki, zwłaszcza na początku ich brania, mogą dawać różne skutki uboczne. Często na ich działanie trzeba poczekać do kilku tygodni. Poinformuj swojego bliskiego, że ma wpływ na proces leczenia i swoje zastrzeżenia powinien zawsze zgłaszać lekarzowi prowadzącemu.

Rozmowa ma znakomitą moc obniżania poziomu napięcia, zbliża, buduje zaufanie. Dzięki dialogowi możemy poznać drugą osobę, dowiedzieć się, jaki jest jej punkt widzenia. Błędem jest zakładanie, że wie się, co druga osoba myśli lub czuje. Nie bój się o to pytać. Bądź ciekawy swojego bliskiego, tego, co się z nim dzieje, co przeżywa, jakie ma marzenia, plany, trudności.

Wielu ludzi uważa, że rozmowa na temat myśli samobójczych lub autoagresywnych tylko nasila te stany. To nieprawda. Problemy nie znikają tylko dlatego, że się o nich nie mówi. Unikanie trudnych tematów może sprawić, że przegapisz ważne sygnały ostrzegawcze.

Bywają chwile, w których rozmowa jest niemożliwa. Jednak nie zawsze jest konieczna. Swoją opiekę, troskę, chęć pomocy można okazać również swoją obecnością. Czasem pobycie razem czy przytulenie daje więcej niż próby dialogu. Zapewnij bliskiego, że może na Ciebie liczyć i zwrócić się do Ciebie, gdy będzie potrzebował rozmowy. Towarzyszenie osobie cierpiącej jest trudne, ale potrafi też przynieść ukojenie i poczucie, że nie jest się samotnym, bo ktoś jest obok i jest gotowy, by pomóc.

Osoba w kryzysie może czuć się postawiona pod ścianą i nie widzić wyjścia ze swojej trudnej sytuacji. Możesz pomóc, próbując się wspólnie zastanowić nad możliwymi rozwiązaniami. Pomyślcie razem, co można zrobić, porozmawiajcie o „za” i „przeciw”. Jeśli masz jakiś pomysł, zaproponuj go. Ale pamiętaj, że ostateczna decyzja powinna zawsze należeć do osoby, której ten problem dotyczy. Wyręczanie nie jest dobre z kilku względów – odbiera osobie z zaburzeniem poczucie sprawczości i odpowiedzialności za swoje życie, wzmacnia poczucie bezradności, a kiedy coś pójdzie nie tak, może zrzucić winę za porażkę na Ciebie. Dlatego proponuj, wspólnie się zastanawiajcie, pomóż wybrać najlepsze rozwiązanie, ale ostateczną decyzję zawsze pozwól podjąć swojemu bliskiemu.

Pamiętaj, że borderline to zaburzenie osobowości, które zostało sklasyfikowane i wciąż jest przedmiotem badań.

Objawy zaburzenia borderline są trudne i obciążające zarówno dla osoby z zaburzeniem, jak i jej bliskich. Pamiętaj jednak, że zachowania wynikające z objawów borderline nie są wynikiem złośliwości, złej woli czy złego charakteru. Funkcjonuje przeświadczenie, że gdyby osoba z borderline chciała przestać się tak zachowywać, to by przestała. To jednak nie jest takie proste. Oczywiście nie należy przyzwalać na krzywdzenie siebie i innych. Jednak obwinianie o zachowania wynikające z objawów często pogarsza sytuację – nasila niechciane zachowania, pogłębia konflikty i poczucie niezrozumienia, wzmacnia lęk przed krytyką i opuszczeniem.

Zamiast oskarżać, spróbuj zrozumieć, pokazać, że można na Ciebie liczyć. Zachęcaj do szukania profesjonalnej pomocy, ale jednocześnie stawiaj zdrowe granice.

Borderline to nie wybór, ale też nie wyrok. Rozwija się ono na przestrzeni lat w skutek takich czynników, jak genetyka i funkcjonowanie mózgu, relacje z opiekunami i środowisko czy trauma.

Często zdarza się, że rodzice lub opiekunowie obwiniają siebie o zaburzenie bliskiego. Jednak borderline przyczyny powstawania borderline są bardziej złożone. Nie u wszystkich osób, które wychowywały się w niesprzyjających warunkach, rozwija się osobowość z pogranicza.

Kiedyś dominowało przeświadczenie, że borderline jest wynikiem traumy, najczęściej wczesnodziecięcej. Obecnie to stanowisko się zmieniło. Borderline może rozwinąć się u dziecka, które ma do niego biologiczne predyspozycje, a jednocześnie rodzice lub opiekunowie nie mogli lub nie potrafili zapewnić mu m.in. wystarczająco dużo uwagi, poczucia bezpieczeństwa, akceptacji siebie i swoich emocji. Tacy opiekunowie często działali w najlepszej wierze, ale zabrakło im po prostu wiedzy czy umiejętności.

Oprócz jednoznacznych sytuacji wykorzystywania, maltretowania, molestowania, spowodowania traumy, nie należy tego rozpatrywać w kategoriach winy. I zamiast roztrząsać przeszłość, lepiej skupić się na „tu i teraz”, by pomóc zarówno osobie z zaburzeniem borderline, jak i sobie.

Może Ci się wydawać, że reakcje osoby z zaburzeniem borderline są przesadzone. Jednak różni ludzie mają różną wrażliwość, a układ nerwowy osób z borderline jest często wrażliwy na nawet najmniejsze bodźce. Osobom z zaburzeniem borderline jest również trudno powrócić do wyjściowego stanu emocjonalnego. Dlatego to, co dla Ciebie jest bez znaczenia i być może nie zwrócisz na to uwagi, dla osoby z borderline może oznaczać tragedię, a jej reakcje mogą dziwić. To, że Ty większość ludzi, których znasz, zareagowałoby inaczej, nie oznacza, że osoba z BPD przesadza lub „robi dramę”. To, co dla Ciebie jest błahostką, dla osoby z pogranicznym zaburzeniem osobowości może być prawdziwą tragedią i powodować ogromne cierpienie, lęk czy złość.

Osoby, u których rozwinęło się zaburzenie z pogranicza często w dzieciństwie były unieważniane. Słyszały, że ich emocje i przeżycia nie miały racji bytu. Unieważnianie sprawia, że osoby, które go doświadczały nauczyły się nie ufać swoim przeżyciom i emocjom. Jednocześnie nie nauczyły się rozpoznawania emocji oraz ich regulacji.

„Nie przejmuj się”, „nie ma się co załamywać”, „nic takiego się nie stało”, „nie płacz”, „nie dramatyzuj” – to najgorsze, co można powiedzieć osobie, której świat się zawalił.

Osoby z borderline bardzo często doświadczają stygmatyzacji i jest to poważny problem.

W ankiecie przeprowadzonej na grupie 52 osób z diagnozą pogranicznego zaburzenia osobowości

77,4% respondentów odpowiedziało, że osoby z borderline są według nich stygmatyzowane. (…) Co przerażające, aż 73,6% ankietowanych doświadczyło stygmatyzacji na własnej skórze. (…) Najczęstsze sposoby stygmatyzowania to wpędzanie w poczucie winy (73,7%), uważanie za kogoś gorszego i zarzucanie intencyjnej manipulacji (po 71,1%), odrzucenie/wykluczenie (68,4%), traktowanie „z góry” (60,5%), obniżanie poczucia wartości i odmawianie pomocy (po 50%), a także nazywanie atencjuszem.

A. Mrówczyńska, Inni, Trening Umiejętności Społecznych 2021, nr 3 (lipiec/wrzesień), s. 43-44.

Pamiętaj, że Twój brak zrozumienia jakiegoś zachowania czy opinia, że Twój bliski przesadza nie oznacza, że on naprawdę nie cierpi.

Takie zachowania, jak zarzucanie manipulacji, gdy ktoś mówi o myślach samobójczych lub autoagresywnych, nazywanie „atencjuszem”, kiedy próbuje zyskać zainteresowanie otoczenia, nazywanie „wariatem” czy „borderem”, obwinianie o objawy, uważanie za kogoś gorszego, kto nie potrafi o sobie decydować to formy stygmatyzacji.

Mówienie „ty się nigdy nie zmienisz”, „tacy jak ty”, „masz borderline, jesteś przewrażliwona” nie służą budowaniu dobrej relacji i zaufania oraz sprawiają, że osoba z BPD czuje się odrzucona, oceniona i potępiona.

Istnieje obiegowa opinia, że osoba, która mówi o samobójstwie nie popełni go. To mit!

Pamiętaj, że borderline jest czynnikiem ryzyka popełnienia samobójstwa lub podjęcia próby samobójczej. Szacuje się, że aż 10% osób z zaburzeniem borderline umiera śmiercią samobójczą. Dlatego nigdy nie należy ignorować lub bagatelizować słów o chęci popełnienia samobójstwa.

W sytuacji kryzysowej, gdy obawiasz się o życie swojego bliskiego, możesz wezwać pogotowie.

Borderline wiąże się z silnym lękiem przed opuszczeniem. Dla osoby z zaburzeniem z pogranicza utrata ważnej osoby może wydawać się końcem świata. Dlatego nie podsycaj tego lęku słowami „odejdę”, „zostawię cię”, „mam cię dość”. Osoba z BPD może na takie groźby zareagować impulsywnie – napadami złości, agresją, nadużywaniem substancji psychoaktywnych, próbą samobójczą czy samookaleczeniami.

Zamiast tego, powiedz szczerze, co Ci nie odpowiada w waszej relacji, czego potrzebujesz, jak wpływa na Ciebie zachowanie bliskiej osoby. Pamiętaj, aby postawić realne i możliwe do egzekwowania granice.

Z borderline często wiąże się niestabilność, niepewność i niejasność dotycząca własnej tożsamości i obrazu siebie. Osoby z BPD mogą szukać potwierdzenia swojej wartości u innych i od ich opinii uzależniać to, jak widzą siebie. Dlatego w przypadku relacji z osobami z tym zaburzeniem szczególnie ważne jest to, by nie krytykować ich jako osób. Oczywiście nie oznacza to, że masz akceptować zachowania, które przekraczają Twoje granice lub stanowią zagrożenie dla osoby z BPD lub jej otoczenia. Ważne jest jednak to, by zwrócić uwagę na formę, w jakiej to zrobisz.

Nie mów „jesteś nieodpowiedzialna”, „jak możesz taki być?”, „ranisz mnie”, „jesteś niewdzięczna”, „jesteś bałaganiarzem” itd.

Zamiast tego powiedz „zachowałaś się nieodpowiedzialnie”, „takie zachowanie jest dla mnie nie do zaakceptowania”, „twoje zachowanie mnie rani”, „jest mi przykro, że nie doceniłaś tego, co zrobiłem”, „nie podoba mi się to, że robisz bałagan i nie sprzątasz po sobie”.

Kiedy krytykujesz osobę, dajesz jej do zrozumienia, że jej zachowanie ją określa. To nie sprzyja zmianie, bo sugeruje, że ta osoba taka jest i tak ją odbierasz.

Wskazanie i skrytykowanie konkretnego zachowania pokazuje, że akceptujesz osobę, ale nie podoba Ci się to konkretne zachowanie. Taka forma bardziej sprzyja zmianie.

To bardzo trudne, gdy bliska osoba mówi, że Cię nienawidzi, że jesteś najgorsza(-y) na świecie, że to przez Ciebie cierpi lub lepiej byłoby jej/jemu bez Ciebie.

Jednak będąc w bliskiej relacji z osobą z borderline, taki scenariusz jest dość prawdopodobny.

Osoby z borderline mogą idealizować swojego bliskiego, stawiać go na piedestale i nie wyobrażać sobie życia bez niego, po czym, przy najmniejszym potknięciu, znienawidzić, zmieszać z błotem i uznać za najgorszą na świecie osobę, winną złu całego świata.

Mechanizm ten wynika z z rozszczepienia obrazu swojego bliskiego na dwa – tego dobrego, idealnego i tego złego.

Przez ten prymitywny mechanizm obronny osoba z BPD nie potrafi zintegrować dwóch skrajnie różnych obrazów, tylko przeskakuje między nimi. Jednak za pomocą psychoterapii może nauczyć się, jak zintegrować te obrazy i dostrzegać jednocześnie zalety i wady, dobre i złe strony.

Diagnoza borderline jest trudna i może być postawiona błędnie. Jeśli Twój bliski posiadający diagnozę BPD nie zgadza się z nią, możesz zachęcić go do skonsultowania się z innym specjalistą. Jednak w przypadku, gdy usłyszysz od swojego bliskiego, że dostał diagnozę borderline i zgadza się z nią, nie podważaj jej.

Słowa „nie jest z tobą tak źle”, „nic ci nie jest” mogą spowodować przekonanie o bagatelizowaniu problemów, braku wiary w cierpienie psychiczne, utratę zaufania i poczucia bezpieczeństwa w relacji.

Zaburzenie osobowości borderline nie jest wymówką, usprawiedliwianiem się czy fanaberią. Zachowania, które z niego wynikają, są trudne do zmiany i często przynoszą cierpienie nie tylko otoczeniu, ale i osobom z BPD.

Same chęci i starania w przypadku zaburzeń osobowości nic nie dadzą. Schematy zachowań i reakcji emocjonalnych oraz mechanizmy obronne są zakorzenione tak głęboko, że do zmiany konieczne jest podjęcie psychoterapii, a często również włączenie pomocniczo farmakoterapii. Mówienie osobie z BPD, że mogłaby się zmienić, gdyby tylko chciała, jest z jednej strony bagatelizowaniem powagi jej problemów, a z drugiej oskarżaniem jej o brak chęci zmiany, niestaranie się.

Zamiast tego, zachęcaj bliskiego do podjęcia leczenia i wytrwania w tym procesie oraz pracy nad sobą.

Może się to wydawać oczywiste, jednak często bliscy osób z BPD robią to nieświadomie. Osoby z borderline w dzieciństwie często były unieważniane – ich emocje, przeżycia i problemy były bagatelizowane lub ignorowane. Reakcję otoczenia i poczucie bycia widzianym wywoływały skrajne zachowania.

Dlatego reagowanie dopiero w chwili, gdy pojawią się intensywne emocje, impulsywne zachowanie czy mówienie o samookaleczeniach lub samobójstwie, wzmacnia mechanizm skrajnych reakcji, bo jest schemat, który osoby z borderline znają z dzieciństwa.

Reagowanie dopiero w chwili, gdy pojawią się intensywne emocje, impulsywne zachowanie czy mówienie o samookaleczeniach lub samobójstwie to schemat, który osoby z borderline znają z dzieciństwa. Dlatego, by nie wzmacniać mechanizmu skrajnych reakcji, należy być uważnym i zapewniać osobie z BPD zainteresowanie, opiekę czy akceptację kiedy tego potrzebuje, a nie tylko wtedy, gdy desperacko próbuje je uzyskać.

Osoby z borderline często mają dojmujące poczucie wstydu. Wstydzą się swoich zachowań, emocji, tego, że nie dają sobie rady lub że zadziałały impulsywnie, bez myślenia o konsekwencjach. Unikaj zwrotów typu „powinnaś/powinieneś się wstydzić tak myśleć”, „jak ci nie wstyd tak robić”, bo to nikomu nie służy i może tylko pogłębiać nieadaptacyjne zachowania. Zamiast wpędzać w poczucie winy i wstydu, postaw granice, respektuj je, powiedz wprost, jak na Ciebie wpływa takie zachowanie, jakie emocje w Tobie budzi.