Zaburzone przetwarzanie emocjonalnych wspomnień autobiograficznych u kobiet z zaburzeniem osobowości borderline. Wyniki wstępne badań własnych z wykorzystaniem funkcjonalnego rezonansu magnetycznego.
mgr Maria Kulesza, Pracownia Obrazowania Mózgu, Instytut Nenckiego
Pamięć przeszłych wydarzeń jest nazywana pamięcią autobiograficzną. Jej rozwój zaczyna się w dzieciństwie i już wtedy gra istotną rolę w procesach przetwarzania informacji istotnych dla samego siebie, kierowania uwagi do i od takich informacji oraz w rozwoju procesów regulacji emocji. Zatem zaburzenie procesów pamięci autobiograficznej może utrudniać poprawne funkcjonowanie innych obszarów.
Jednym z objawów zaburzenia osobowości borderline (ZOB) jest trudność w przetwarzania materiału odnoszącego się do siebie, w tym także własnych wspomnień. Dotychczas przeprowadzone badania pokazały, że osoby z ZOB mają trudność w przywoływaniu specyficznych wspomnień i opisywaniu ich szczegółów, a ponad to przypominają sobie więcej wspomnień negatywnych.
Dotychczasowe badania w tym obszarze z wykorzystaniem funkcjonalnego obrazowania metodą rezonansu magnetycznego (fMRI) wykorzystały wspomnienia “rozwiązane” (związanych z negatywnymi emocjami, ale nie wpływających na obecne funkcjonowanie) i “nie rozwiązane” (również związane z negatywnymi emocjami, ale o istotnym wpływie na obecne życie). Te badania pokazały, że w ZOB miała miejsce wzmożona aktywność obszarów mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie materiału istotnego dla siebie oraz za wydobywanie informacji z pamięci. Autorzy badań postawili wnioski, że osoby z ZOB są zbyt skupione na sobie w trakcie wspominania oraz muszą podjąć większy wysiłek w wydobyciu wspomnień z pamięci niż osoby zdrowe. Mimo dostępnej literatury wciąż jednak brakuje badań w tym obszarze oraz do tej pory nie zbadano w przebiegu ZOB wspomnień związanych z konkretnymi emocjami, takimi jak smutek lub radość.
Na poziomie funkcjonowania mózgu porównanie wspomnień smutnych do wspomnień radosnych pokazało, że rejony związane z przetwarzaniem emocji i materiału istotnego dla siebie oraz za wydobywanie wspomnień z pamięci miały większy poziom aktywności podczas wspomnień smutnych niż radosnych. Żadne obszary mózgu nie były bardziej aktywne dla wspomnień radosnych. Różnice między grupami również zaobserwowaliśmy tylko dla wspomnień smutnych. Grupa z ZOB miała mniejszą aktywność obszarów zaangażowanych w wydobywanie wspomnień autobiograficznych, w wyobrażenia oraz podejmowanie perspektywy pierwszo-osobowej w trakcie przypominania sobie wydarzeń. Niższy poziom aktywności tych struktur może wskazywać na zaburzone przetwarzanie wspomnień smutnych w ZOB i tłumaczyć mniej żywy obraz wydarzeń w pamięci, trudność w przywoływaniu szczegółów wspomnień oraz w postrzeganiu ich z perspektywy pierwszo-osobowej.
Maria Kulesza ukończyła studia magisterskie z psychologii na Uniwersytecie Warszawskim i obecnie realizuje studia doktoranckie w Pracowni Obrazowania Mózgu Instytutu Nenckiego w Warszawie. Jej projekt doktorski dotyczy mózgowych mechanizmów regulacji emocji i przetwarzania własnych, emocjonalnych wspomnień. Badania mają na celu porównanie tych mechanizmów między grupą kobiet zdrowych, kobiet z depresją i kobiet z zaburzeniem osobowości borderline.